B.J. Hoogland schreef :
Maar als ik naar het metrum kijk denk ik toch dat er enige sprake is van schrikkelrijm.
Of ben ik de enige die dat zo beleeft?
ZWIJNenstal
ZWIJNen STAL
Frits Criens schreef :
Misschien hebben we een ander idee van het begrip schrikkelrijm, Ben?
Hierbij een wat late, maar hopelijk doorwrochte reactie.
Net als Frits zou ik dit geen schrikkelrijm noemen. Wat Ben stoort is volgens mij het rijmen op nevenaccenten. (Mocht dat niet zo zijn, dan is het in elk geval een buitenkansje voor mij om weer eens een stokpaardje te berijden.)
In metrische verzen heb je te maken met drie verschillende klemtonen:
- Heffingen en dalingen in het metrum.
- Beklemtoonde en onbeklemtoonde lettergrepen in een woord.
- Beklemtoonde woorden in een zin: "de MAN" vs. "DE man". We laten dit aspect verder buiten beschouwing.
Bij woorden met meer dan één lettergreep valt de klemtoon meestal samen met een heffing. Zo niet, dan is er sprake van antimetrie.
Bij drie of meer lettergrepen kan een woord meerdere heffingen bevatten. Dit klinkt beter als de extra heffingen samenvallen met een nevenklemtoon (ZWIJNenSTAL). Minder geslaagd is een heffing die samenvalt met een sjwa: AANvalLER.
Uitgaande van heffingen op nevenaccenten doemt de volgende vraag op: mag ik hierop rijmen?
In
Samenwerksonnet XX hebben Frits en ik hartstochtelijk van mening verschild over deze kwestie. (Frits, ik verontschuldig mij nu van tevoren als ik jouw mening in het vervolg te erg versimpel.)
Het komt erop neer dat ik van mening ben dat volrijm plaatsvindt op de laatste heffing (hoofd- of nevenklemtoon), terwijl Frits vindt dat volrijm uitsluitend plaatsvindt op de laatste hoofdklemtoon. Dit meen ik ook te zien in de opmerking van Ben.
Even wat voorbeelden:
zwijnenstal/val: nevenklemtoon rijmt op hoofdklemtoon
zwijnenstal/muizenval: 2 nevenklemtonen rijmen op elkaar
zwijnenstal/konijnenval: dubbelrijm
zwijnenstal/konijnenstal: Engels dubbelrijm (of toch onzijdig rijm?)
Ik vind alle voorbeelden acceptabel volrijm. Het dubbelrijm is een fraai extraatje, maar niet noodzakelijk.
Als de eerste twee rijmparen onacceptabel zijn, dan is er in de laatste twee wél sprake van noodzakelijk dubbelrijm. Engels dubbelrijm is dan gewoon een variant van onzijdig rijm.
(Terzijde: Frits heeft mij gewezen op noodzakelijk vs. verfraaiende dubbelrijm.)
In het eerder genoemde samenwerksonnet was de onmiddellijke aanleiding de uitgang -heid, die volgens Frits te licht was voor volrijm. Dit leek mij niet. Maar milde twijfel sloeg toe bij twee nog lichtere achtervoegsels. Bezie het volgende rijtje:
handelen/wandelen
handelaar/wandelaar
handeling/wandeling
Zien we hier driemaal onzijdig rijm, of mogen we de laatste kwalificeren als Engels dubbelrijm?
Ik ben benieuwd wat jullie vinden van de volgende regels. Ik vind ze allemaal prima:
Hij maakte elke dag een wandeling
Voor hem bleef dat een zeer belangrijk ding
Hij maakte elke dag een wandeling
Zo kreeg hij een enorme vriendenkring
Hij maakte elke dag een wandeling
Die hij verwerkte in een tekening