Even een flauwekulletje.

Op verzoek van Ben Hoogland, en op het idee gebracht door Bas Boekelo, die mij 'Aquarium'
van Drs. P deed ontdekken, heb ik een gedichtje in elkaar geknutseld dat wellicht voldoet aan
de Hvv-normen:

Kwintslag

Hippopotamus
'K zeg het zo maar 's
Is geen popaard dus
Maar een nijl-

Zoölogentaal
Zulk een stroomverhaal
Slechts wat woordenpraal
Tot uw heil

(Helemaal in correcte opmaak, dus zonder de normaal door mij gehanteerde interpunctie.)

Ik heb geen idee of deze versvorm al bestaat, maar hij is in elk geval strak, en de vorm ligt vast:

- tweemaal vier regels in twee strofen

- regels 1/3 en 5/7 bestaan uit vijf lettergrepen, regels 4 en 8 uit drie, elk met slechts éen
beklemtoonde lettergreep

- regel 1 en regel 5 bestaan uit een enkel 5-lettergrepig woord

- rijmschema: A A A B - C C C B

- de plaats van de klemtoon in regels 4 en 8 variëert met de plaats van de klemtoon
in het 5-lettergreepwoord

- het 5-lettergreepwoord bevat halfrijm (klankrijm) vanaf de beklemtoonde lettergreep

Een leuke (woord)grap zit er helaas niet in (wel een stijlgrap: nijl-), maar het is dan ook maar
een stijloefening.

Mocht iemand deze versvorm - zo hij niet al bestaat -aardig vinden en zelf ook een
kwintslag schrijven,dan zou ik die graag lezen. Hou me a.u.b. even op de hoogte.
Mijn mailadres is bekend bij de redactie of te vinden op een van mijn Google+-pagina's
of mijn site.

N.b.: Wel gaarne lezen of reciteren in vijfkwartsmaat, dus zonder tel rust aan het eind van
de regels 1/3 en 5/7!

Vincent.

Hoi Vincent,

Vind je het goed als ik er iets over zeg? Ik ben ook musicus; om precies te zijn, een klassieke mezzo met een voorliefde voor Lieder. Ik noem dat hier om aan te geven dat ik je invalshoek goed begrijp.

Een ritme is voor jou inspiratie tot een gedicht, heb ik dat goed? In de kwintslag probeer je het volgende ritmische schema op woorden en rijm te zetten:

TA ta TA ta ta (5/4)
TA ta TA ta ta (5/4)
Ta ta TA ta ta (5/4)
TA TA TA (3/4) marcato

Het is ritmisch een leuk model, vind ik. Het is een hele kunstgreep om er woorden in rijm in te stoppen.

In de muziek (zeker bij Lieder) gebeurt het proces andersom: een gedicht inspireert een muziekstuk. Daarbij nemen componisten vaak de vrijheid om met melismen de woorden in hun muziek te passen. (bijv. va-han Na-hassaue). Of ze herhalen een regel helemaal of gedeeltelijk. Opera-aria's bestaan vaak maar uit twee of drie regels tekst terwijl het stuk wel drie minuten of langer kan duren. Kortom, musici boetseren met de tekst om zo, met een huwelijk tussen woord en muziek, tot een nieuwe expressie te komen die meer is dan de som van de twee apart.

En dan heb je nog de rappers, die het tegenovergestelde doen: een overvloed aan (vaak gebrekkig) rijmende tekst die als recitatief ritmisch vrij over de muziek heen klinkt.

Wat ik zie bij jouw gedichten is dat je het ritme van de klassieke muziek (3/4, 5/4 maten etc.) als sjabloon neemt. Klopt dat?

Ik vraag me dan af, kun je op die wijze tot een mooie expressie komen die de vorm overstijgt? Let wel, je hebt niet, zoals de componisten en de rappers, de hulp van beide takken van sport (woord en muziek), je hebt enkel het woord.


Nou ja, zo maar wat overwegingen. Voor wat ze waard zijn.

Hallo Hendrikje,

Natuurlijk mag je er iets over zeggen, graag zelfs.
Maar het is dus precies andersom: het is niet het ritme dat me inspireert tot een
gedicht, maar het gedicht dwingt me tot een ritme. Wanneer ik een inval krijg,
een idee voor een gedicht, dan is dat doorgaans een woordgrap. Dit kernwoord,
of deze kernregel, heeft zijn eigen klemto(o)n(en), die me doet resp. doen
kiezen voor een (vers)maatsoort. Natuurlijk let ik op het metrum, maar meer nog
let ik op het zinsritme.

In het geval van deze kwintslag ging het wat anders: hier begon ik niet met een
woordgrap, maar enkel met een willekeurig woord dat in me opkwam, puur en alleen
om de 5-lettergrepige vorm.
Met maar éen klemtoon, en wel exact in het midden, in dit geval (en in de laatste
regel op lettergreep 3).

Oke, dus ik moet het zo lezen:

hippo PO tamus
'k zeg het ZO maar 'ns
is geen PO paard dus
maar een NIJL

Zoö LO gentaal
Zulk een STROOM verhaal
Slechts wat WOORdenpraal
Tot uw HEIL

Dus basisvorm is hier dus:

˘ ˘ ¯ ˘ ˘
een soort verlengde amfibrachus ˘ ¯ ˘ In de verskunst wordt niet gewerkt met 3/4, 2/4 maten etc., maar met deze tekentjes. Dus bij uitwisselen met andere dichters is het handig om die 'taal' te gebruiken.

Op en.wikipedia.org/wiki/Foot_(prosody) keek ik even of die al benoemd is, maar hij staat er niet bij.


Inhoudelijk:
- r.1: klemtoon ligt dacht ik op TA
- r.3 hippopotamus: hippo= paard, potamus= rivier. Het woord popaard vind ik dan niet zo overtuigend
- r.6 'zulk een stroomverhaal' vind ik een iets mindere vondst.

Ik vind het leuk dat je buiten de lijntjes kleurt, maar wel in de geest van vormvastheid. Het is aan de lezers om te bepalen of een vorm wel of niet werkt, m.a.w. of het het grotere publiek aanspreekt. Maar dat neemt niet weg dat je voor jezelf kunt blijven kleuren hoe je wilt!

Nee hoor, Hendrikje, hippopotamus is correct, volgens mijn Van Dale.
Je bracht me even aan het twijfelen, want ik had het niet gecheckt. Ik vertrouwde erop
dat het in het nederlands hetzelfde zou zijn als in het engels.
De beklemtoning heb je helemaal juist. De annotatie van be- en onbeklemtoonde
lettergrepen ken ik natuurlijk. Jouw boogjes zijn trouwens wel érg klein. Zelf heb ik
ook nog niet de perfecte gevonden. Als ik kopiëer en plak uit b.v. Wikipedia herkent
Windows ze niet, en krijg ik de vermelding 'smile', zónder het tekentje dus.

De uitleg van het woord hippo (paard) potamus (rivier) is natuurlijk ook correct.
De Po is evenwel net zo goed een rivier (een stroom dus) als de Nijl, waarmee
ik je opmerkingen 2 en 3 in éen keer beantwoord heb.

Nogmaals, dit gedicht is enkel een flauwekulletje. Ik neem het niet op in mijn
verzamelng ge- en ongerijmde nonsens. Maar ik ben wel benieuwd of iemand
er ook eentje gaat proberen in elkaar te knutselen!

Vriendelijke groet, Vincent.

Vincent, het ritme is vijfkwart, ik herkende het meteen van Dave Brubecks Take-Five. Of het als dichtvorm mogelijkheden heeft kan ik niet zeggen. Het herhaalde één-twee-DRIE-vier-vijf klinkt me nogal monotoon.

5-5-5-3 5-5-5-3 lijkt me niet monotoner dan 4-4-4-2 4-4-4-2 (aquarium).
Wel iets lastiger, maar of dat voor problemen zorgt hoor ik wellicht nog wel.

En een bedankje
voor je bedankje!