HANDREIKING BIJ HET FORUM
 
Verzen op Het vrije vers
 
Het vrije vers is voornamelijk bedoeld voor gebonden lichte gedichten. Tegen enige ernst is echter geen bezwaar.
Voorop staat de liefde voor de taal en het correct gebruik van de regels der verskunst: overdadige gekunsteldheden als niet-functionele enjambementen en elisies kunnen op commentaar rekenen.
 
Onder het kopje Vormen (bovenaan in het hoofdmenu) worden talrijke versvormen en hun metrum en rijmschema beschreven. De meeste versvormen zijn in de rubriek Index (rechts in het forummenu) terug te vinden. Plaats je gedicht in de juiste rubriek. Als die er niet is, dan in: Overige versvormen.
Er bestaan verschillende vormen en soorten van rijm. Voor eindrijm hanteren we hier volrijm als norm; we vermijden rijk rijm.
 
Alle metra vind je hier. Klemtoon en uitspraak van woorden kunnen natuurlijk per plaats en streek variëren. Raadpleeg bij twijfel wat AN is in een woordenboek.
 
Praktische tips
 
Het plaatsen van plaatjes bij verzen lukt niet als die te groot zijn. Als de langste zijde maximaal 500 pixels bedraagt, lukt het meestal wel. Het plaatje wordt pas direct zichtbaar op het forum als je na uploaden op Voeg in klikt.
Op de voorpagina worden de verzen regelmatig met een afbeelding verlucht. De dichter die geen illustratie bij zijn/haar verzen wenst, dient dat bij de redactie op te geven.
Als er in een gedicht veranderingen worden aangebracht, laat dan de oude versie(s) staan, zodat de reacties achteraf ook te begrijpen zijn.
 
Nettiquette 
 
We zien het liefst natuurgetrouwe profielfoto's. Pseudoniemen zijn prima mits daar fatsoenlijk mee wordt omgegaan.
Het forum is van de forumleden, die fatsoenlijk met elkaar omgaan, de redactie grijpt in bij herhaald wangedrag. 
 
Illustraties op het forum moeten rechtenvrij zijn. Ieder is zelf verantwoordelijk voor schadeclaims!
 
Het forum is bedoeld om commentaar te leveren op elkaars werk tot wederzijds voordeel. De kunst is daarbij het gevoel voor humor dat uit de gedichten spreekt, niet uit het oog te verliezen. 
 
Kom alleen met concrete voorstellen voor verbeteringen als daar expliciet om wordt gevraagd.
 
Minicursus light-verse-dichten
Een beknopte en 'voorbeeldige' handleiding
 
 
1. Zoek de zeven verschillen
 
Afvallen
Mijn dikke buik zat mij vaak in de weg.
Het sporten lukte niet en dat was pech.
Ik was te dik, dat mag u wel weten.
Ik moest dus minder eten.
Ik eet nu nog maar twee keer per dag
en hoop dat ik snel weer records breken mag.
 
Aardig rijmpje, nietwaar? Elke niet-dikkerd kan erom lachen en …. het rijmt ook nog.
Nu een tweede variant op hetzelfde thema:
 
Hobesitas
Een puddinkje kon ik niet laten staan.
Mijn XXL werd hinderlijk voor ringen,
voor rekstok, hordenloop en polsstokspringen.
Dus leuk of niet, daar moest iets aan gedaan.
Mijn sportniveau vraagt hier en daar wat offertjes:
in plaats van pannenkoeken eet ik poffertjes.
 
De zeven verschillen gevonden? Ik zet ze nog even op een rijtje.
Het eerste gedicht
  • staat vol met dooddoeners over dik zijn en afvallen;
  • mist een clou aan het eind;
  • rammelt op het gebied van metrum (hierover later meer);
  • heeft een fantasieloos rijmschema (aabbcc) en voorspelbare rijmparen: weg/pech; weten/eten; dag/mag;
  • is qua woordkeus niet bepaald origineel;
  • bevat teveel herhaling (vier keer 'ik'; twee keer een vorm van het werkwoord 'eten');
  • bevat teveel 'vulwoorden': 'vaak', 'en dat', 'wel', 'dus', 'nu', 'weer').
 
2. Opzet van deze handleiding
Ik ga de lezer niet lastig vallen met veel theorie. Over versvormen, metrum en rijm is genoeg geschreven in handboeken (Drs. P: Versvormen) en op diverse sites (https://sites.google.com/site/versvormen/) .
Wel hoop ik aan de hand van een groot aantal zelfgeschreven gedichtjes te laten zien wat er met enige aanleg, geduld en veel oefening bereikt kan worden.
 
3. Wat is light verse?
Ik doe geen poging om een sluitende definitie te formuleren, maar 'luchtig' en 'speels' zijn zeker twee kenmerkende trefwoorden. Dit kan betrekking hebben op de inhoud, maar zeker ook op het taalgebruik.
Karakteristiek is ook dat light verse doorgaans rijmt en aan metrum gebonden is. Het is natuurlijk het mooist als het rijm en het metrum ook functioneel zijn, d.w.z. iets bijdragen aan de kwaliteit van het gedicht.
Qua keuze van onderwerp kent light verse geen beperkingen. Het kan variëren van bijvoorbeeld plechtige of maatschappijkritische verzen tot kolder en absurdisme.
Wie een Nederlands woord voor light verse wenst, kan zich bedienen van de term plezierdichten, bedacht door Drs. P, zonder twijfel de meest vermaarde Nederlandse light verse-dichter aller tijden.
 
4. Inspiratie
Laat u om te beginnen inspireren door het leven van alledag: gezin, werk, krant, televisie, enzovoort. En door www.hetvrijevers.nl, waar u (bijv. in het archief) een bonte verzameling lichte verzen kunt vinden.
 
Tijdsbesteding
Een avond televisie kijken:
vaak even leerzaam als een boek.
Jurk, overhemd, gilet en broek:
Mien is haar tijd aan het verstrijken.
 
Je maintiendrai
Bejaarden worden korter,
dat zie je in een glimp.
Maar ik als oude sporter,
ik geef gewoon geen krimp.
 
Geen idee voor een vers? Stel dat u een gedicht wilt schrijven over het thema 'scheiding'. Pak het rijmwoordenboek! Daar vindt u bijv. 'tijding', 'bevrijding', 'verblijding'. Een rijmwoordencollectie kan u op prachtige ideeën brengen!
 
5. Het onderwerp
Het ene onderwerp leent zich beter voor humor dan het andere. Liefde en dood blijken thema's te zijn die eerder op onze lachspieren werken dan boekhouding of afwas. Maar in principe is light verse toepasbaar op alle levensterreinen:
 
Ook maar een mens
Beleefd blijft de gemeenteambtenaar
beledigende burgers respecteren.
En als hij zich eens af wil reageren,
dan pakt hij de papierversnipperaar.
 
Frisse lucht
Ik ga het nog eens met de dood bekopen:
mijn vrouw zet altijd alle ramen open.
Ik hul me in mijn dikste winterkleren
als zij begint te hyperventileren.
 
6. De clou (of pointe)
Het schrijven van een humoristisch gedicht begint meestal met het bedenken van een clou. Bouw het gedicht zo op dat het toewerkt naar deze spitsvondige uitsmijter (die meestal het best tot zijn recht komt als hij helemaal aan het eind staat).
 
Zelfredzaam
Geen brievenbus met burentouwtje,
geen thuiszorg en geen huishoudhulp,
geen klussenjongens in mijn stulp:
ik doe het wel op eigen oudje.
 
Vechtscheiding
Hun heftige relatie maar gestaakt:
twee levens barstensvol adrenaline.
Ze hebben er een puinhoop van gemaakt
en zitten met de brokken, Ru en Ine.
 
Hoe vind je een clou? Vaak is zelf bedenken niet eens nodig. Luister! Waar mensen communiceren, ontstaan grappen. Bijvoorbeeld als iemand een woord of uitdrukking met een figuurlijke betekenis gebruikt. Zet het om naar de letterlijke betekenis en je hebt de basis voor een clou:
 
Whodunit
Het boeven vangen is politieplicht.
Natuurlijk houdt dat tuig zich sluw verborgen.
Zelf mogen wij helaas er niet voor zorgen
dat straks de dader op het kerkhof ligt.
 
Sollicitatiegesprek
De sfeer was goed, de spanning viel wel mee,
ik ratelde vrijpostig en vermetel.
Vreemd vond ik wel de vraag naar mijn cv.
Ik zei: 'Sinds kort heb ik een nieuwe ketel.'
 
7. De vorm van het gedicht
Eenvoudige versvormen, waarvan u zich als beginnend plezierdichter uitstekend kunt bedienen, zijn kwatrijn (simpelweg een gedicht van vier regels), Trijntje Fop (zesregelige dierengedichtjes, bedacht door Kees Stip) en snelsonnet (zesregelig, met een wending na de vierde regel).
De plezierdichter in spe die zijn kennis op dit terrein wil verrijken, kan uitstekend terecht op https://sites.google.com/site/versvormen/ .
 
8. Versie 1.0 en daarna
Zelf pak ik het schrijven van een gedicht meestal als volgt aan:
  1. Er schiet mij een idee/clou te binnen.
  2. Uitgaande van een paar trefwoorden, bedenk ik welke lengte, welk metrum en welke versvorm het best passen bij mijn idee en deze trefwoorden (dit mag natuurlijk ook een zelf bedachte vorm zijn);
  3. Ik schrijf een paar regels op als basis (meestal de slotregels).
  4. Ik vul de gaten op.
  5. De eerste versie is nooit de definitieve versie. Na het schrijven komt het schaven …..
De bioloog
Vochtige omgeving,
vijfendertig graden,
veel natuurbeleving:
pissebedden, maden,
kekke kakkerlakken,
duizendpoot en worm,
kevertjes en slakken:
hij genoot enorm.
Weelderige fauna
in de kruidensauna.
 
Mijn aanpak was als volgt:
  1. Het idee was om iets te doen met het rijmpaar sauna/fauna. Dit moest ook de clou worden, in de slotregels.
  2. Omdat ik er een vlot, luchtig gedichtje van wilde maken, koos ik voor korte regels.
  3. Ik zocht naar diersoorten die leuke rijmparen konden vormen, 'Kakkerlakken' en 'slakken' was daarbij leuker dan bijv. 'dieren' en 'mieren'.
  4. 'Vochtige', 'vijfendertig' en 'veel' leverden een aardige alliteratie op, evenals 'kekke kakkerlakken'.
  5. Om de twee slotregels (de clou) te benadrukken, liet ik ze voorafgaan door een spatie (bij voordragen: een pauze).
  6. Wat u zojuist gelezen hebt, is ongeveer versie 3.5.
 
9. Rijm
Moet je een rijmkunstenaar zijn om light verse te dichten? Nee. Wat je nodig hebt, is wat basiskennis, o.a. te vinden op: https://nl.wikipedia.org/wiki/Rijm_(stijlfiguur), en daarnaast een goed rijmwoordenboek (van Jaap Bakker!) of een rijmsite (bijv.: http://rijmwoordenboek.vandale.nl/).
De doorsnee light verse-dichter raadpleegt het regelmatig: niet alleen om rijmwoorden te zoeken, maar vaak ook om het beste/leukste rijmwoord in een bepaalde situatie te vinden.
 
Met 'rijm' (beter gezegd: 'eindrijm') wordt bedoeld dat twee of meer woorden aan het eind van verschillende dichtregels eindigen op dezelfde klank. Hierbij onderscheiden we
  • mannelijk rijm: jaar/paar, dank/klank, huur/duur, enz.;
  • vrouwelijk rijm: klagen/dragen, groeien/bloeien, missen/vissen, enz.;
  • onzijdig (of: slepend) rijm: kinderen/hinderen, handelen/wandelen, aardiger/vaardiger, enz.
Rijm lijkt simpelweg te betekenen dat twee woorden in hun laatste lettergrepen op elkaar rijmen (zoals in ‘gedacht’ en ‘verwacht’). Toch schuilt hier een adder onder het gras. ‘Gemak’ rijmt op ‘gebak’ en op ‘versprak’, maar niet op ‘asbak’ of ‘afdak’. Met andere woorden, in volwaardig rijm dienen de laatste beklemtoonde lettergrepen van een rijmpaar op elkaar te rijmen. 
Op dezelfde wijze rijmen ‘handeling’ en ‘wandeling’ wel op elkaar, maar niet op bijv. ‘gering’ en ‘ontving’. En 'psychiatrie' rijmt wel op 'fobie', maar niet op 'zombie'.
 
Een veel voorkomende valkuil is het rijkrijm, zoals in 'vergelijken' en 'lijken', die beide 'lijken' als laatste beklemtoonde lettergrepen hebben. Hetzelfde geldt voor 'binnenliet' en 'welkomstlied', 'beursnotering' en 'spijsvertering', enz. Rijkrijm dient altijd vermeden te worden.
Uiteraard kan rijm ook gebruikt worden om grappige effecten te bereiken.
 
Eerst een paar voorbeelden van dubbelrijm.
 
Burn-out
't Was evident dat moeder afgemat was.
Haar arts sprak: 'Al te goed is buurmans gek.
Neem niet de hele wereld op je nek.
Dat deed alleen die sukkel van een Atlas.'
 
Niet dood gewoon
Ik wou voor pa geen ordinaire sleurzerk,
symbolischer leek mij een trieste treurberk,
maar dan natuurlijk wel een met een keurmerk.
Dat lukte pas na zeven maanden speurwerk.
 
Werkende vrouw
Toen Fenna begon met haar fulltime kantoorbaan,
zei ik: 'Maar intussen moet hier alles doorgaan.
Dan pak ik de post wel en sproei ik het gras groen.
Houd jij maar wat huis en een kind kan de was doen.'
 
Overlast
Ik zag mijn groene knollentuin
veranderen in mollenduin.
Ik kocht een supermuizenval
en ving er snel een duizendtal.
 
In dit laatste gedichtje is niet eens een clou nodig. Het gebruikte dubbelrijm volstaat om er een grappig gedichtje van te maken.
NB: 'Duizendtal' aan het eind is ook een mooi voorbeeld van een 'hyperbool' (overdrijving). Hierover later meer.
 
Oogrijm ontstaat als woorden door hun spelling op elkaar lijken te rijmen, maar dit in werkelijkheid niet doen: trage/stage, onderdelen/notabelen, arbiter/normaliter, dyslexie/sexy, enz.
 
Lievelingskleinzoon
Mijn oma leest niet meer zo snel.
Vertroebeld is haar blik door staar.
Zijn lettertjes te klein voor haar,
doet zij op mij een oogappel.
 
Outside the box
Als u een keertje uitgelaten bent,
doe dan eens iets uitdagends, iets vermetels
en maak een memorabel statement:
ga morgen naar kantoor in roze bretels.
 
Ali Express
Vaak zal aan Alikoopwaar iets mankeren:
van vrienden hoor ik dikwijls onheilspellende
verhalen van frustratie en van ellende.
Dat leidt tot consternatie en kankeren.
Chinese spullen zijn gewoon niet degelijk.
Bestel er altijd minstens zeven tegelijk.
 
Het combineren van twee talen, bijv. Nederlands en Engels, leent zich uiteraard ook goed voor het maken van oogrijm:
 
Identiek
Eeneiig is een tweeling uit Miami.
Ze prefereren nasi boven bami,
ontbijten met salami en pastrami
en zien maar weinig heil in monogamie.
 
Als uitsmijter in dit hoofdstukje over rijm:
 
Boer zoekt geen vrouw
Na 't scheiden wilde hij de meiden mijden,
een rustig leven zonder lijden leiden,
zich voortaan enkel aan zijn weide wijden.
Als hij een uitje wenst, zoekt hij de heide.
 
10. Metrum
Wat de maat is in de muziek, is het metrum in de dichtkunst. Het begrip metrum wordt duidelijk uiteengezet op:
https://nl.wikipedia.org/wiki/Metrum en op het reeds eerder genoemde
Naast een consequent metrum in het hele gedicht, is uiteraard ook een consequent aantal versvoeten (bijv. vijf jamben in iedere regel) essentieel voor een goed lopend gedicht.
 
In de Nederlandse poëzie wordt de jambe (onbeklemtoond gevolgd door beklemtoond) verreweg het vaakst gebruikt.
Een beknopt overzicht:
jambe: xX (onbeklemtoond, beklemtoond)
trochee: Xx
spondee: XX
anapest: xxX
dactylus: Xxx
amfibrachys: xXx
 
Ter illustratie twee jambisch gedichtjes met respectievelijk vier en vijf versvoeten per regel:
 
Zelfhulp
Een slager uit het Drentse Spier
vertrouwt zijn huisarts voor geen zier:
'Ik zorg wel dat ik zelf genees;
ik keur het liefst mijn eigen vlees.'
 
Heerlijkheid
Ik ben verzot op chocoladewaren:
niets fijner dan zo'n ravissante Mars!
Ik ben geneigd hem zalig te verklaren.
Probleempje is: het Vaticaan ligt dwars.
 
Een voorbeeld van een dactylisch gedichtje (Xxx) , in dit geval een zgn. ollekebolleke:
 
In memoriam
Plotseling heengegaan!
Grootvader is niet meer
Op mijn verjaardagsfeest
Deed hij nog mee
Vrolijk begon hij een
Felicitatielied
Iets te hartstochtelijk
‘Lang zal hij le….’
 
Overigens kan het verfrissend werken om soms bewust het metrum te 'verstoren', om te voorkomen dat een aantal opeenvolgende regels een monotone 'dreun' worden, of om een bepaald woord dat aandacht verdient er even 'uit te lichten'. We noemen dit antimetrie.
 
Benauwend
Valeria is heel precies.
Ik vind haar millimeterig.
Bij 't vrijen krijg ik zelfs advies.
Mij is ze te bedweterig.
 
11. Humor
Humor en light verse vormen een hecht duo. Ik ga hier geen poging doen om het begrip humor te definiëren. Wel noem ik een aantal mogelijkheden waar de plezierdichter zijn voordeel mee kan doen.
 
a. Schrijven in de eerste persoon
Het is een goede gewoonte om regelmatig light verse in de ik-persoon te schrijven. Zeker als de dichter zichzelf hierin als schlemiel presenteert, is succes al bijna verzekerd. Nederlanders beleven nu eenmaal ontzettend veel plezier aan leedvermaak ….
 
Dranklucht
'Wat jij nu weer naar binnen hebt geheveld,
je zuipt je ladderzat in dat café!'
Ik legde uit: 'Ik nam alleen maar thee,
maar raakte toch een tikkeltje beneveld.
Zo alcoholvergeven was de lucht er,
bij ademhalen bleef je al niet nuchter.'
 
b. Spelen met taal
Woordspelingen vormen een vrijwel onuitputtelijke bron van humor. Veel plezierdichters maken er dan ook dankbaar gebruik van.
De meest voorkomende woordgrap is die waarbij een woord of uitdrukking met een figuurlijke betekenis letterlijk wordt gebruikt:
 
Politiekeuze
Prioriteit op de burelen:
de allerzwaarste criminelen.
Laatst arresteerde een agent
weer een obesitaspatiënt.
 
Pacemaker
Mijn arts gebruikte weer eens vakjargon:
een dingetje voor 'boezemfibrilleren'.
Ik zei dat ik al op iets anders zon:
ik ga een hartversterkertje proberen.
 
Vorstelijk
Volkorenbroodontbijt at Hirohito,
ik doe dat elke ochtend idem dito.
Als iemand ’s ochtends aan mij vraagt: ‘Wat eet je?’
zeg ik altijd: ‘Gewoon een keizersneetje.’
 
c. hyperbool (overdrijving)
Overdrijving kan het humoristische element in een gedicht versterken en is daarom een geliefde stijlfiguur. De voorbeelden spreken voor zich.
 
Homo consumens
Een evolutionaire vorm van klant
smult in het all-inclusive restaurant.
Hij laat zich in zijn focus niet verstoren:
de mens is slechts een maag met toebehoren.
 
Vergane glorie
Heel zelden zie je ze nog wel:
de knipperbol, de arrenslee,
de hondenkar, de SRV,
de brievenbus van PostNL.
 
Trui
Mijn vrouw is echt bijzonder ambitieus,
maar breien was wellicht geen goede keus.
Ik zei: 'Aan het patroon mankeert echt niks Nel,
maar zelf ben ik niet XXXXXL.'
 
Grootverbruiker
'Tap vol, dat glas! Ik wil geen lege zien.'
Marie vindt dat zoals altijd bezwaarlijk.
Ze is al opgestaan en sist vervaarlijk:
'Genoeg gezopen! Dit was negentien!'
Terwijl ik sterk naar nummer twintig neig,
omdat ik dan mijn kwantumkorting krijg.
 
d. Ironie
Ironie is een vorm van spot waarbij het tegengestelde wordt gezegd van wat men bedoelt.
Voorbeeld: een leerling komt een kwartier te laat de les binnen. De docent zegt: 'Zo, wat ben jij vroeg!'
Een voorbeeld (in amfibrachisch metrum):
 
Royaal gebaar
Geacht personeel, onze koekfabriek bloeit.
De winst is gestegen, de omzet gegroeid.
Dus lof voor het toegewijd doen van uw taak.
Daarbij hoort een uitje, betaald door de zaak.
Ik heb net gelezen dat bij Albert Heijn
die twee deze week in de aanbieding zijn.
In dit vers zit de ironie uiteraard in de titel. Zodra de lezer de clou begrijpt (lof en uitje), wordt duidelijk dat het gebaar niet bepaald royaal was.
 
e. De lezer op het verkeerde been zetten
Persoonlijk vind ik dit een van de leukste vormen van humor. Hoe onverwachter de wending, hoe groter het humoristisch effect. Een dichtvorm die zich hiervoor uitstekend leent, is het triolet (zie pag. …):
 
Oscar
Dat zij nu toch haar Oscar heeft gekregen!
Ze twittert het bericht uitbundig rond.
Het is voor de actrice echt een zegen
Dat zij nu toch haar Oscar heeft gekregen!
Al komt het voor haar werk niet zo gelegen
Dit jongetje van bijna zeven pond.
Dat zij nu toch een Oscar heeft gekregen!
Ze twittert het bericht uitbundig rond.
 
Spelopvatting
Het spijt me, ik doe absoluut niet mee.
Je weet dat ik een hekel heb aan spellen.
Geen Scrabble, Wordfeud, galgje, Woord Yahtzee:
het spijt me, ik doe absoluut niet mee.
Ik ben na afloop altijd de risee.
Gemeen om mij met een dictee te kwellen.
Het spijt me, ik doe absoluut niet mee.
Je weet dat ik een hekel heb aan spellen.
 
12. Woordkeus
Woordkeus kan bepalen of uw gedicht een zes waard is of een negen.
Kijk voor de aardigheid eens op de synoniemensite (www.synoniemen.net) om te zien welke alternatieven voor het werkwoord 'klagen' voorhanden zijn (grommen, jammeren, kermen, mekkeren, mopperen, piepen, zaniken, zeuren, dreinen, jengelen, meieren, mekkeren, zeiken, zeveren, zieken, foeteren, mokken, morren, kniezen, sputteren, en nog veel meer ….). Grote kans dat u een woord vindt dat meer 'spreekt' of uw gedicht anderszins verrijkt.
NB: Synoniemen kunnen ook handig zijn als alternatief voor woorden die qua metrum niet in uw gedicht passen!
 
(Nog niet) jarig (1)
Van Jan krijg ik een aquarel,
van Thea een computerspel,
van Lenie zout- en peperstel,
en van Corona kippenvel.
 
Iets beter zou zijn (door de alliteraties):
 
(Nog niet) jarig (2)
Van Aart krijg ik een aquarel,
van Conrad een computerspel,
van Zoë zout- en peperstel,
en van Corona kippenvel.
 
Maar het mooist vind ik om hier namen te gebruiken die in de letters van het woord 'corona' voorkomen:
 
(Nog niet) jarig (3)
Van Cor krijg ik een aquarel,
van Cora een computerspel,
van Nora zout- en peperstel,
en van Corona kippenvel.
 
Een tweede voorbeeld:
 
Wintersfeer (1)
Geen winter die ons nu nog sneeuw kan schenken:
alleen maar natte dagen zonder sfeer,
een witte kerst beleven we niet meer.
We moeten iets vervangends gaan bedenken.
Het duurt niet lang meer, durf ik te voorspellen
dat men een plastic sneeuwpop kan bestellen.
 
Wintersfeer (2)
Ik houd van einddecembertaferelen:
een witte kerst, een dichte vlokkenpracht,
maar daarvoor zijn de winters nu te zacht.
Het heil moet komen van de commerciëlen.
Het leverde bij ons een vreugdeschreeuw op:
vijf euro, Alibaba, opblaassneeuwpop.
 
'Schenken', 'iets vervangends', 'bedenken', 'bestellen': allemaal algemene, vlakke, neutrale woorden.
'Einddecembertaferelen', 'vlokkenpracht', 'commerciëlen', 'vreugdeschreeuw', 'Alibaba' (AliExpress), 'opblaassneeuwpop' zijn veel sprekender.
Houd in gedachten dat specifieke benamingen (Aldi, Lidl, Albert Heijn) vaak de voorkeur verdienen boven algemene (de winkel, de supermarkt).
 
13. Woordvolgorde
 
Computerfreak (1)
Ik zet mijn laptop bijna nooit meer uit;
ik kom voor eten zelfs niet meer beneden.
Ik ben met koffie, koek en chips tevreden.
Ik heb geen tijd voor groenten en voor fruit.
Maar ik heb dank zij moeder toch vandaag
een appeltje gedownload in mijn maag.
 
U ziet het al: het is niet mooi om vier regels te laten beginnen met 'ik'.
Bovendien is het storend in het metrum dat 'ik' beklemtoond wordt, hoewel daar geen inhoudelijke reden voor is.
Het moet dus anders:
 
Computerfreak (2)
Mijn laptop zet ik bijna nooit meer uit;
voor eten kom ik zelfs niet meer beneden.
Met koffie, koek en chips ben ik tevreden;
ik heb geen tijd voor groenten en voor fruit.
Maar dankzij moeder heb ik toch vandaag
een appeltje gedownload in mijn maag.
 
Op deze manier valt het herhaalde 'ik' niet meer zo op en loopt het hele gedicht metrisch beter (de klemtonen vallen op 'laptop', 'eten', 'koffie'; en in de vijfde regel niet op 'ik', maar op 'dankzij').
 
14. Tips
 
1. Er is een verschil tussen een gedicht dat klaar is en een gedicht dat 'af' is.
Bekijk uw pennenvrucht nog eens kritisch op woordkeus, rijm, metrum en woordvolgorde. Schrijven bestaat uit etappes. Kijk er na een dag, na een week nog eens naar. U zult regelmatig ontdekken dat u nog iets wilt veranderen (verbeteren!).
 
2. Denk flexibel!
Zo kreeg de jubilaris zijn receptie.
Maar niemand kwam, dat werd dus een deceptie.
 
Op het eerste gezicht aardig gevonden. Helaas staat hier een voorbeeld van rijkrijm: receptie en deceptie eindigen allebei op -ceptie. Als de beklemtoning receptie en deceptie zou zijn, was er geen probleem: de laatste beklemtoonde lettergrepen zijn bepalend.
 
Wat te doen? Schouders ophalen? De eerzuchtig ingestelde plezierdichter zal hiermee geen genoegen nemen. Hij pakt het rijmwoordenboek. Helaas! Hij vindt geen alternatief.
 
Er zit nog maar één ding op: de boel omgooien. Kost even tijd, maar levert meestal iets moois op:
 
Receptie dus voor onze jubilaris!
Maar niemand kwam, alleen de secretaris.
 
Of:
 
Receptie? Had hij zeker wel verdiend.
Maar niemand kwam, alleen zijn beste vriend.
 
3. Vermijd herhaling van dezelfde woorden.
Woordherhaling is storend, zeker in een kort gedicht.
 
Tinnitus (1)
Soms lijdt de mens aan eindeloos gemartel:
de hele dag een fluittoon in je oor.
De meeste mensen gaan er onderdoor.
Ik niet, omdat ik doof ben als een kwartel.
 
Tinnitus (2)
Je kunt het vergelijken met gemartel:
de hele dag een fluittoon in je oor.
De meeste mensen gaan er onder door.
Ik niet, omdat ik doof ben als een kwartel.
 
Dilemma (1)
Een bankroof kent gevaren,
maar biedt een snelle vangst.
Ik kan ook rustig sparen,
maar eerlijk duurt het langst.
 
Loopt lekker. Eén ongerechtigheidje: het woord 'maar' komt twee keer voor aan het begin van een regel. In een sonnet van veertien regels ziet (bijna) niemand dat, maar in een kwatrijn met korte regels valt het snel op.
 
Opnieuw flexibel denken: de omzetting van regel 1 en 2 (met kleine aanpassingen) brengt de oplossing:
 
Dilemma (2)
Een bankroof? Snelle vangst
met velerlei gevaren.
Ik kan ook rustig sparen,
maar eerlijk duurt het langst.
 
4. Vermijd vulwoorden!
 
Genieten (1)
De sauna gaf me echt wel heel veel helstress.
Na afloop was mijn borstkas ook nog kaal.
Een zere nek door een massagestraal.
Toch is het prijzig hoor, zo'n dagje wellness.
 
Genieten (2)
De saunahitte kwelde me met helstress
en schroeide mijn behaarde borstkas kaal.
'k Blesseerde me aan een massagestraal.
Slechts honderd euro voor een dagje wellness.
 
Dus, wel, even, echt: De Nederlandse taal beschikt (gelukkig!) over tal van 'vulwoorden'. Handig, als je net een extra lettergreep nodig hebt voor een metrisch perfecte regel. Maar ook hier geldt dat overdaad schaadt.
Gebruik vulwoorden waar nodig, maar vermijd ze waar mogelijk.
 
15. Ten slotte
Ik eindig deze handleiding met een stelling:
Het schrijven van light verse is geen kunstje, maar het resultaat van een gedegen en vrolijk leerproces.
Ik wens u succes en heeel veeel plezier!
 
Wim Meyles
 

Log in

Gebruikersnaam en wachtwoord:

Zoeken

Forum Recent

Uit het archief

Boudelet

Beuk
Pixabay
 
Voor mijn part kan de beuk erin
Discussies zie ik niet meer zitten
 
Nog langer wachten heeft geen zin
Voor mijn part kan de beuk erin
 
Ik steek wat zoden als begin
Daarna kun jij een gat gaan spitten
Voor mijn part kan de beuk erin