Het vrije vers

De Dienaar en de Mandarijn

De Dienaar en de Mandarijn
 
 
Sonnet
 
goeden nacht mandarijn
uw gouden mantel werd vandaag gebracht
en ook de blauwe van uw schoonzoon
en de witte van uw jongste dochter
 
het papaverveld is voor de helft omgeploegd
de witte hond heeft eindelijk wat gegeten
rijst en pindaboter, maar hij wacht nog
op de naam die hij zal dragen
 
in kwangsi heeft het zwaar geregend
er was een hevig onweer en daarna heeft
het zwaar en lang geregend
 
in de wilgebomen zweefde vanmorgen een geest
en de paarden van de keizer zijn verzonden
de zeven paarden zijn vertrokken in twee wagens
 
Jan Hanlo
 
 
Waarlijk siert u de vrijmoedigheid
waarmee u spreekt in duistere toespelingen
Over omgeploegde papavervelden, besproeid door de regens
en de maagdelijke dracht van mijn dochter
 
Geprezen zij de afwezigheid van schroom
die u beletten zou de naam van
de verheven stad Kwangsi uit te spreken
met de haar toebehorende hoofdletter
 
Moge het zonlicht nog vele jaren
uw nobele gelaat strelen
en uw dag verlichten,
 
gezeefd door het traliewerk
haar vierkanten werpend
op de salpetergeurende kerkermuur
 
Kees Koelewijn
 
 
goeden middag mandarijn
de geest die zweeft in de wilgebomen
voor wie des avonds een kom geitemelk wordt neergezet
heeft mij het geluk van uw spoedige antwoord gebracht
 
zonnige meidag uw jongste dochter
de appel van uw oog
is met uw dienaar in de echt verbonden
de witte hond heeft zijn naam ontvangen
 
bijter heeft aan uw purperen mantel geroken
die wachtte om door witte reuzin gewassen te worden
hij heeft zijn tanden ontbloot en hongert
 
de ploegers hebben hun werk
onderbroken en groeven een groeve
de kokkin heeft maanzaadcake gebakken en koffie gemalen
 
Katja Bruning
 
 
Hoe wordt het pad van de oude van dagen verlicht
door een schoonzoon,
die niet bij de rijstzakken terneerzit,
maar ondernemingslust betoont en fierheid van karakter!
 
Sta mij toe een beleefdheidsbezoek af te leggen
o edele Wang,
met een reisgezelschap in uitgelezen kledij,
schitterend in de zon en bijgestaan door de goden.
 
Moge het vrolijke gezang van deze krijgslieden
het knetteren van uw brandende graanvelden overstemmen
en wedijveren met de leeuwerik!
 
Moge Bijter zich verlustigen
en zich welgemoed tegoeddoen
aan uw laatste eetbare en ongetwijfeld voedzame rat.
 
Kees Koelewijn
 
 
goeden avond mandarijn
welk een vreugde bereidt gij uw dienaar met uw uitgelezen humor
hoezeer verrukt ge hem met uw geest en fantasie
die hem graanvelden in china voortovert
 
de rijstakkers zijn geploegd en rijkelijk bevloeid
vlam noch vuur kan de tengere stengels deren
bijter heeft alle ratten gegrepen
behalve de voedzaamste die hij het meest begeert
 
zijne doorluchtigheid onze geliefde keizer
zond ons dappere herauten op edele rossen
die ons berichten van de ongenade waarin gij zijt gevallen
 
de zeven knollen dien gij goedgunstig onze goddelijke heerser zond
zijn in twee wagens naar de vilder gebracht
de keizerlijke beul heeft zijn bijl geslepen
 
Katja Bruning
 
           
De onwetende lacht tegen de wind in die komt van Sichuan en van het verre Heilongjiang
waar hij waait over het gouden graan dat ons tot voedsel strekt.
De wijze eet zwijgend zijn cha sieuw met de beetgare noedels,
vervaardigd uit het meel.
 
Mijn schuren zijn gevuld met haver voor de strijdrossen,
trekkend aan hun bit, hunkerend naar de kreten van de vertrapten.
En met tarwe voor de duizenden hongerige monden,
verlangend om hun reis naar uw gastvrije verblijf aan te vangen.
 
Maar eerst nemen wij gepaste rouw in acht.
Voor het ondraaglijke verlies van onze nobele keizer
die zo onverwacht zijn goddelijke status heeft aangenomen.
 
Hoe smartelijk dat deze mandarijn nimmer zal weten hoe het kostelijk gebak
uit het fijnste meel van ons - volgens leeghoofdigen niet-bestaande- graan
dat deze nietswaardige als oprecht verzoeningsgebaar zond, hem gesmaakt heeft
 
Kees Koelewijn
 
 
goeden nacht mandarijn slaap zacht
de wijze verlaat niet de rijstvelden van ningbru
in de nabijheid van de heuvelen van kwangsi en zonnige meidag
noch gaat hij zich te buiten aan meelspijzen
 
de wijze vindt lust in het lezen van de poëzij
van han lo en hog lan
en vrede in zijn gedachten, gewijd
aan de zoetheid van zijn wraak
 
het uitgelezen gebak dat onze diep betreurde keizer nuttigde
een enkele stonde voor zijn onverhoedse vergoddelijking
is door de keizerlijke lijfartsen onderzocht
 
uw onderdanige dienaar heeft een ijlbode gezonden
onze nieuwe regent heeft de eminente stijl van uw epistel bewonderd
de vos ontkomt niet aan de drijfjacht van de edelen
 
Katja Bruning
 
 
Hoe onbewogen was het edele gelaat van onze edele keizer Mu-Tsung bij het kaartspel!
En hoe vele dagreizen is het keizerlijk paleis verwijderd van uw voortreffelijke lusthof!
Vele gevaren loeren op de weg voor uw ijlbode, bedacht ik mij
zodat ik zorg trof voor zijn veiligheid.
 
Helaas verzaakte de eerloze aan zijn dure plicht,
door de verlokkingen van de lieflijke Lei Tan, mijn nichtje,
wier zachte jaden zegel hij poogde te verbreken,
zoals de dichteres Huang E zo fraai verwoordde, o liefhebber van poëzij.
 
Vertoornd over dit onvergeeflijke verraad aan u, zijn meester
heeft mijn beul, Onvulbare Theepot, hem bestraffend toegesproken
en diep berouw tekende zich af op zijn gelaat.
 
Zoals u zelf, ongetwijfeld tot uw genoegen en met tevredenheid, kunt vaststellen
in de geurige en welriekende mand die deze brief vergezeld met mijn innige belofte
dat ook andere boden aan mijn diepste gastvrijheid onderhevig zullen zijn.
 
Kees Koelewijn
 
 
goedendag, mandarijn
wederom hebt gij een onwaardige verwend
met uw onweerstaanbare geestigheid en hemelse fantasie
die mij de in luiers gehulde mu tsung xxv voorspiegelt
 
zich ernstig wijdend aan het nobele pokerspel
ook uw geschenk een menselijk hoofd
met ons geheel onbekende gelaatstrekken
spreekt van uw onnavolgbare speelsheid
 
de postduif is teruggekeerd en heeft zijn naam ontvangen
kliever heeft vele dankbetuigingen van onze weergaloze heerser gebracht
wij kijken uit naar de wazige einder
 
maar ontwaren uw lang verbeide stoet van paarden en edelen niet
behalve bijter heeft elkeen de moed verloren de vreugde van ons weerzien te smaken
de arend stijgt op van zijn horst maar de mandarijn huivert voor de afgrond
 
Katja Bruning
 
 
De wijze buigt zich over de annalen,
de dwaas kent zijn afkomst niet.
Wij bewonderen de krachten van uw Kliever
die de hemelen doorklieft met zijn wonderbaarlijk sterke vleugels.
 
Die hijgend een brief draagt van de goddelijke keizer,
ongetwijfeld voorzien van het keizerlijke zegel, dat in gewicht
geëvenaard wordt door een porseleinen schotel uit Jiangxi.
Hoe zou ik uw woorden betwijfelen?
 
Helaas moet deze mandarijn zijn komst vertragen
daar zijn aanwezigheid verlangd wordt
bij de tweede verjaardag van de nieuwe keizer.
 
Zeker zal ik naar zijn schrijfkunst informeren bij de Regent,
mijn doorluchtige neef, terwijl mijn boogschutters
zich rond uw stede kunstig in een cirkel formeren.
 
Kees Koelewijn
 
 
goeden vrijdag mandarijn
lichter dan het luchtpostzegel
van onze ongeëvenaarde keizer mu tsung xxv
maken uw woorden het hart van een nietswaardige worm
 
sneller dan de opeenvolgende vergoddelijkingen onzer heersers
doorklieft een door de opperjachtmeester geoefende postduif het zwerk
bijter heeft enkele boogschutters, tweelingen, maagden en watermannen gegrepen
de rest van het gezelschap, verzot op het pokerspel waarmede wij hen lokten
 
heeft zich bij onze onbetekenende gemeenschap gevoegd
en is ons tot vreugde en van grote dienst
- maar wat schrijf ik nog, wetende, maar niet aanvaardende
 
dat de tweede verjaardag van onze beminde keizer door de alwetende regent
is opgeluisterd door een feestelijk geïllumineerde
vele stonden lang gerekte executie die ons allen in de diepste rouw dompelt?
 
Katja Bruning
 
 
Ontvang verheugend nieuws, o door smart bevangen schoonzoon!
Deze mandarijn, luisterend naar de naam Po Tsju E, maakt het wel.
Hij rust in zijn bamboezetel en in de plooien van zijn brokaten gewaad
betast zijn hand de taels, opbrengst van zijn rechtvaardige belastingen.
 
Hoe licht worden namen verwisseld door de onoplettende.
Hoe lichtend was het voorbeeld van de dichter Po Tsju I
die op last van de Regent nu bij de goden reciteert
en zijn vertrek vertraagd zag door langdurige behandelingen.
 
Niet slechts was hij schuldig bevonden
aan de saaiheid die oesters doet gapen
en de arbeider aanzet tot landerigheid:
 
ook het verlies van zijn vlecht,
eerbetoon aan onze goddelijke keizer
kon niet onbestraft blijven.
 
Kees Koelewijn
 
 
goeden genade mandarijn!
zodra wij uw onverhoopte teken van leven ontvingen
sprongen wij op van vreugde en richtten een feestmaal aan
waarbij ook de illustere po tsju i aanzat
 
nog uitgeput van de voordrachten waarmede de voortreffelijke dichter
de tweede verjaardag van onze beminde keizer luister bijzette
en de harten stal van alle aanwezigen
in het bijzonder dat van onze onovertroffen regent
 
hoe juist beschrijft gij de valkuil van onoplettendheid
daar slechts een sterk op u gelijkende pop
blijkt te zijn geradbraakt, gevild en in kokende olie geworpen
 
direct nadat de opperhofheraut op luide toon uw doodvonnis had voorgelezen
vervuld van spijs en drank gedenken wij uw ondergrondse verblijfplaats
en zenden u bijgaand recept om lumbricidae toe te bereiden
 
Katja Bruning.
 
 
Drie malen sprak ik openhartig tot u, vrijmoedig als de visverkoopsters van Ma Yuan;
drie malen ontving u mijn woorden vol pijnlijk ongeloof, kwetsend voor de Oprechte.
Hoe wijs was het van deze mandarijn wederom nietsverhullend te spreken
van de hemelvaart van Po Tsju I, overwegende uw ongeloof.
 
Het duizendstelenblad sprak van de Spijspot, Verheven Heil en Welslagen
toen de gluipse Wi Yung mijn pad kruiste, befaamd om zijn kennis der giften.
De onaangenaamheid van zijn gezelschap noopte mij zich van zijn aanwezigheid te ontdoen
door hem weg te zenden in doorzichtige vermomming.
 
Wie zou geloven van doen te hebben met de zeer verscheiden dichter Po Tsju I
en hem loven om het welluidend citeren van zijn beroemdste gedicht
‘Zang der tandeloze mond’ waarin hij het verlies van zijn spraakvermogen betreurt?
 
Zoals te lezen in zijn Verzamelde Hoogtepunten van Geheime Zaken;
te zware kost voor de ongeletterde, evenals de gerechten van Wi Yung.
Groot is mijn vrees dat deze brief u niet meer tijdig bereikt, mogen uw krampen dus langdurig zijn.
 
Kees Koelewijn
 
 
goeden gezondheid mandarijn
kunstiger dan het gebit van de welbespraakte po tsju i
is wederom de keuze van uw woorden
die die van het duizendstelenblad evenaart
 
daar dit voortreffelijke medium op onfeilbare wijze niet repte
van de verduistering van het licht de benauwenis
de beperking en vooral de verspilling
want zie: wij vatten mededogen op voor een erbarmelijk toegetakelde sloeber
 
en gunden hem de door velen begeerde positie van voorproever
waarop hij het grote belang van dit ambt aantoonde
door terstond tot verheven heil over te gaan en daarmede vele levens te redden
 
zijn rinkelende taelbundel kon onze spijspot ruimschoots opnieuw vullen
wij prijzen daar ook zonnige meidag bijter kliever en de geest in de wilgen
wel slagen in alle hun oogmerken de voorspelling van het duizenstelenblad
 
Katja Bruning
 
 
Hoe sterk was de beroering van mijn gemoed toen ik vernam van uw verheugende gezondheid!
Een gezondheid, bevestigt door de rondreizend Deskundige Van De Uiterlijke Persoon
die u bezocht en aan deze persoon verslag deed van uw weelderige haardos
en uw glanzende nagels, die hij met zulk een uiterste zorg behandelde.
 
De restanten van zijn edele vakbekwaamheid zijn overhandigd aan de kunstenaar Ro Din
wiens vaardige handen hiermee, en uit de zuiverste bijenwas, een beeldje gekneed hebben
dat een waarlijk verbluffende gelijkenis vertoont met uw nobele persoon
en is toegesproken met de magische tekst Het Trillend Ooglid uit de Yen T’iao Fa.
 
Op mijn dringende bede, ingegeven door mijn zorg om uw welstand
zal dokter Ching Ling Foo deze kunstzinnige voorstelling aan acupunctuur onderwerpen,
om uw lichamelijk welzijn in de zo gewenste toestand te brengen.
 
Mogen zijn inspanningen gezegend worden door de goden!
Mogen de talrijke naalden waarmee hij uw beeltenis doorsteekt
De beoogde toestand van uw gezondheid blijvend maken.
 
Kees Koelewijn
 
 
goeden middag mandarijn
uw laatste schrijven heeft ons allen in grote benauwenis gebracht
onze harten bonkten tegen onze ribben als gevangenen tegen hun tralies
groot was onze vrees dat onze lachaanvallen onze dood zouden zijn
 
roemrijk en pittoresk zijn onze oude tradities
gezegend door de goden de onschuldige die zijn geloof behouden heeft
honderdvoudig gezegend de taelbeurs
van degenen die de antieke praktijken beoefenen
 
yo ho uw andere schoonzoon is in ons midden
samen met kwin ti uw onweerstaanbare oudste dochter
hij heeft zijn blauwe mantel aan de keukenmeid geschonken
 
de geest in de wilgen heeft uit de mond van kwin ti zijn naam ontvangen
fik ki heeft gekwispeld en de dans gedanst van het yin en het yang
het duizendstelenblad spreekt van langdurige zorgeloosheid
 
Katja Bruning
 
 
De pijnlijke en onverwachte hemelvaart van Je Su, zoon van mijn vakbekwame timmerman
dwingt, gezien de tekenen van doorboring in zijn lichaam, deze mandarijn tot de gedachte
dat de kunstenaar Ro Din de verkeerde ingrediënten verkreeg voor zijn hemelse schepping.
De vader beweent de zoon en de geest waait over de velden. Moge hij berusten.
 
Het riet buigt in de wind, maar richt zich weer op en reikt naar de hemel.
Morgen is het de Dag van de Duizend Examens en ontelbaar zijn de kandidaten
drommend door de straten, de taels geregen aan hun koorden om goedgunstigheid af te smeken
bij hun examinatoren, die hun de lessen van Kung Fu-Tsu inprentten.
 
Uw brief, helaas gevuld met het gebrek aan li en ren en De Correctie der Namen
waarover Kung Fu-Tsu zo zeer te waarderen sprak in zijn Verzamelde Gesprekken
zal onderdeel zijn van De Beslissende Vragenlijst Voor Ernstige Kandidaten.
 
Bereid u voor op de komst van talrijke jeugdigen
In het bezit van kleurrijke vanen en glinsterende wapenen
In het belang van hun certificaat ijverend voor de Oude Waarden.
 
Kees Koelewijn
 
 
grote goedheid mandarijn!
wat hebben wij misdaan om de goden in deze mate te ontstemmen?
wij vrezen Ernstige Jeugdige Kandidaten meer dan de genadige dood
alleen bijter is vol goede moed en hongert naar hun ingewanden
 
zijn gezelschap en dat van fik ki
die de wilgen niet verlaten kan ontberend
leven wij verscholen in de verre heuvelen van kwangsi
maken vuren aan en baden in meren en beken
 
wij zingen kampliederen en bespelen de pipa
de boogschutters schieten pijlen af op het overvloedige wild
des nachts kijkt een nietswaardige worm
 
hand in hand met zonnige meidag naar de maan en de sterren
en fluistert zachte woorden in de schelpen van haar oren
voor ons gebrek aan ri en len moeten wij wel zeer bitter boeten
 
Katja Bruning
 
 
De Ernstige Kandidaten, vastgesteld hebbend dat uw woorden waarheid bevatten,
hebben helaas bij het bereiden van hun maaltijd in uw verlaten onderkomen
de Regels bij Oplaaiend Vuur zorgeloos overtreden, wat tot stoffelijk verlies leidde
van woning en wilgen, waarbij Fik Ki zijn fiere naam de zo welverdiende eer aandeed.
 
Ook de maaltijd, bestaande uit Bijter, is hierbij tot troosteloze kool overgegaan
maar helaas moet deze mandarijn met droefheid vaststellen
dat de Ernstige Kandidaten, aangestoken door dit oproerig vuur,
nu plunderend door het keizerrijk trekken in wat zij een Kunstzinnige Omwenteling noemen.
 
Hoe wijs was uw besluit tot terugtrekking in de streek van de ongebreidelde stammen
van de Honderd Yue, die zich zo betreurenswaardig aan het gezag van de Keizer onttrekken,
nu de Regent zijn geüniformeerde onderdanen elders zo noodzakelijk hun edele roeping laat volgen.
 
Wees ervan overtuigd dat als de Troebelen der Kandidaten naar tevredenheid zijn afgehandeld
deze mandarijn de Regent zal overtuigen van het nut om de dan beproefde krijgslieden
naar Kwangsi te zenden ter Harmonisatie van de Honderd Yuen.
 
Kees Koelewijn
 
 
goeden avond mandarijn
en een goeden avond is het daar bijter in ons midden is gesprongen
fik ki in zijn muil dragend zoals hij hem trekkend van wilg tot wilg
met hondentrouw droeg ondanks zijn met ernstige kandidaten overladen maag
 
ik vermoed dat ook de scherpzinnigste mandarijn
op een dwaalspoor gebracht kan worden door de oudchinese uitdrukking
de hond in de pot vinden en tevens dat honger en uitputting
zowel bij mandarijnen als bij door bijter opgejaagde ernstige kandidaten
 
tot rampzalige onoplettendheid en verwarring van het brein kan leiden
onze nooit genoeg bejubelde regent heeft met zijn gevolg de miezerige gastvrijheid
van een waardeloze krent genoten en is verder getrokken langs het eenvoudige pad
 
na ons ontelbare blijken van zijn gunst te hebben gegeven
vurig liefhebber van de jacht konden onze reeën hem niet tot het nekschot verleiden
daar hij slechts één bok begeert die hij allengs scherper in het vizier krijgt
 
Katja Bruning
 
 
Waar vrede heerst, heerst rust, maar vermoeid is het hart van de krijger.
Wie zijn vijanden oud ziet worden bereikt zelf een respectabele leeftijd.
Koud is het hart dat zich verbittert, maar warm is de hand in vriendschap aangenomen.
Beter is een zoon van eenvoudige komaf, verhoogd naar een edele status,dan het verlies van een dochter en de holle klanken van een leeg paleis.
 
Edele schoonzoon, mijn hart gaat uit naar het weerzien met de lieftallige Zonnige Meidag.
Deze mandarijn hoopt met de hoop van een oud man dat zijn dagen weer gevuld worden met haar kirrende gelach, zo gelijk aan de krekel die, zich in wellust wentelend, om zijn geliefde roept.
Hij bidt om haar terugkeer, in het gezelschap van de man die zij liefheeft en die ik mijn beminde schoonzoon zal noemen.
 
Nu de vriendschap met de Regent zich zo gunstig ontwikkeld heeft staat niets een welwillende houding van de edele Keizer in de weg, die zovele functies te vergeven heeft aan het Hof.
Functies die het een schoonzoon mogelijk maken de staat te voeren die het een dochter van een mandarijn betaamt.
Deze mandarijn is er van overtuigd dat u aan de zware eisen voldoet die een positie in de kringen van het Hof rechtvaardigen en zal u bij uw aankomst aan zijn paleis zeker verheugende beslissingen dienaangaande kunnen mededelen.
 
Kees Koelewijn
 
 
goeden vader mandarijn
uw nietswaardige dochter kust uw uitgestoken handen
u bent grootvader geworden van een welgeschapen kleinzoon
uw nazaat heeft vandaag zijn naam ontvangen
 
wangetje is met gepaste trots vernoemd naar zijn grootvader
van vaderszijde die dezelfde nederige naam als draagt als uw schoonzoon
wij hebben vriendschap gesloten met honderd yuen
en sluiten een vrijgeleide in om ons zo spoedig mogelijk te bezoeken
 
en kennis te maken met kliever en met fik ki die wij deze pinksterdagen extra verwennen
hopend op uw goedkeuring voor onze nieuwe woning een paleis in de ogen van uw zonnige meidag
de regent is helaas een beetje onthoofd door enkele yuen
 
maar wij krijgen gunstige berichten aangaande zijn roemrijke opvolger
bijter heeft aan uw brief geroken en na langdurig oefenen gekwispeld met zijn staart
wij allen verlangen naar uw komst en sluiten u reeds in gedachten in onze armen
 
Katja Bruning