Het vrije vers

Voor en door plezierdichters

Met Forum, Vorm én Vent

Gegevens



Homeopathica?
Kwakzalverij, mijnheer!
Zelden bevorderlijk
Voor het herstel

Neem nou zo'n middel als
Oscillococcinum
Had je de griep niet
Dan kreeg je hem wel

Gegevens



Tien jaar geleden werd de blauwbilgorgel  65 jaar en dat ging niet onopgemerkt voorbij.
Er waren feestelijke toestanden en uitgeverij Liverse bracht een bundel uit met nieuwe gorgelrijmen, gemaakt door  een keur van plezierdichters.
Er verscheen zelfs een boek met de geschiedenis van het vers (Raban! Raban! Raban!) van Wim Huijser en Peter de Roos.

Het verhaal is bekend: begin 1943 schreef Buddingh’ het vers tijdens zijn verblijf in het sanatorium in Soest.
Maar nu de blauwbilgorgel dit jaar de leeftijd van 75 bereikt wordt het tijd eens stil te staan bij de vraag wanneer het voor het eerst gepubliceerd werd.
Daar wordt over gestreden: was het in het tijdschrift De schone zakdoek? Of was het eind 1944 in een illegaal gedrukte bundel met andere gorgelrijmen?
Het antwoord luidt: geen van beide.
Het verscheen voor het eerst in druk in het satirische nazi-tijdschrift De Gil.

Vreemd genoeg wordt deze publicatie gewoon vermeld bij de discussies, maar wordt gedaan of dit niet meetelt. Maar het is toch echt niet anders.
De schone zakdoek was een surrealistisch ‘tijdschrift’ waarvan maar één handgemaakt exemplaar bestond, geredigeerd door Theo van Baaren en Gertrude Pape. Bezoekers konden het bij Gertrude thuis inzien. Er werkten meerdere kunstenaars aan mee, maar sorry, dat is geen publicatie en geen tijdschrift.
Ook Buddingh’ noemde altijd het illegale boekje uit 1944 de eerste publicatie.
Maar dat was ná de publicatie in De Gil.
Hoe zit dat?

De Gil was een humoristisch tijdschrift dat zich voordeed als anti-Duits, maar vol zat met slimme nazi-propaganda. Erachter zat de Abteilung Activpropaganda en het werd vanaf het vierde nummer voornamelijk volgeschreven door W.M.H. van den Hout.
Beter bekend als Willem Waterman en Willy van der Heide (van de Bob Eversserie) en vader van de getalenteerde lightversedichter Paul van den Hout.
Op 15 september 1944 verscheen het nummer waarin Willem Waterman de beroemde  en door hem bedachte term ‘dolle dinsdag’ introduceerde.
En in datzelfde nummer stond ‘De blauwbilgorgel’.
Volgens De Gil ingezonden door ene ‘Charles’.
Hans Renders zegt hierover in een artikel in de dbnl: “Het zal altijd de vraag blijven in hoeverre Kees Buddingh' slachtoffer was van de onduidelijke positie van De  Gil of dat hij er gebruik van heeft gemaakt. Met een begeleidende brief, ondertekend met de naam Charles, stuurde hij zijn gedicht ‘De Blauwbilgorgel’ in. Hij kreeg er de Professor Gil-Prijs voor. Volgens Buddingh' zelf was zijn poëzie bij de Abteilung Aktivpropaganda terechtgekomen nadat de Gestapo een inval bij Jaap Romijn had gedaan, drukker van clandestiene boekjes in Utrecht.”



De suggestie dat Buddingh’ het zelf inzond lijkt vergezocht en er is geen bewijs voor. Deze ‘Charles’ schrijft in de begeleidende brief volledig in de stijl van Willem Waterman, dus dat hoeven we niet serieus te nemen.
De oproep in oktober 1944 in het radio-programma van De Gil aan de schrijver zich bekend te maken, om prijs en honorarium in ontvangst te nemen, doet vermoeden dat Willem Waterman ook niet wist wie de auteur was.
Hoe kwam hij dan aan het gedicht?
Die inval in die drukkerij? Daar zou het boekje gedrukt worden en werden de drukproeven in beslag genomen (en de twee drukkers doodgeschoten) en het zou pas later elders daadwerkelijk gedrukt worden. Maar dat de Gestapo ‘De blauwbilgorgel’ - wat niet meer dan een vreemd vers zou zijn in hun ogen -  zou doorspelen aan de Abteilung Aktivpropaganda klinkt tamelijk ongeloofwaardig en onzinnig. Het had niets anti- of pro-Duits.
De schrijvers van Raban! Raban! Raban! nemen dit wel aan en winden zich op over Willem Waterman, die over de rug van twee doodgeschoten drukkers propaganda bedreef.
Maar zijn eigen verklaring tegenover Adriaan Venema in 1978 klinkt plausibeler: “Ik heb de gedichten gekregen van Gabriël Smit. Die kwam ik in Hilversum in de radio-studio’s tegen. Heb jij misschien wat kopij voor De Gil? vroeg ik. Ja, hij had wel wat, zei hij en hij bezorgde me die gedichten”.

Gabriël Smit was een bekende en na de oorlog gevierde katholieke dichter. Dat hij Willem Waterman kende en op niet-onvriendschappelijke voet met hem omging was niet vreemd: hij was lid van de Kultuurkamer en verklikte niet-leden (die niet meer mochten optreden) die illegaal bij elkaar kwamen om hun werk voor te dragen, aan de Duitsers. Zelf liet hij illegaal boekjes van zichzelf drukken en kon na de oorlog claimen dat dat iets met het verzet te maken had en was dus aan alle kanten gedekt.

En hij was de man die voor De schone zakdoek als koerier optrad. Hij bezorgde het werk van de medewerkers bij Theo van Baaren en Gertrude Pape en kende dus de gorgelrijmen van Buddingh’ die daaraan meewerkte.
Toch aardig dat hij zijn naam niet verklapt heeft toen hij Willem Waterman dit kleine genoegen deed.
Maar hoe het zij: dat was de eerste publicatie. Het verklaart ook waarom de blauwbilgorgel zo snel populair werd in het hele land, want De Gil had een ongekend hoge oplage van 150.000.
En Willem Waterman had gelijk dat hij meteen zag dat het aan Lewis Caroll doet denken en niet aan Heine of Morgenstern, zoals vaak beweerd wordt.


Het hele artikel met de ingezonden brief van 'Charles' kun je hier lezen:

Gegevens





Ach ja... toen zij nog pas verkering hadden
Greep Pieter Alie steevast bij haar lurven
Vandaag de dag zou hij dat niet meer durven
Nog zelden pakt hij Alie bij haar kladden

Wanneer hij nu alleen maar wijst naar Alie
Krijgt hij van haar meedogenloos vanonder
Een akelige rotschop voor zijn donder
En geeft zij hem hardvochtig op zijn falie

Is dat nog niet genoeg geweest krijgt Pieter
Ten slotte snoeihard op zijn sodemieter

Gegevens



Een knappe kroet te Hilversum
was bijna altijd in zijn hum.
Maar kreeg hij onverwachts een pluim,
dan schreeuwde hij in slechte luim:
“Ik pronk met eigen verenkleed
Dus steek die veer maar

(Speciaal voor Kick van der Veer)

Gegevens



Verdronken, uitgeknepen, opgehangen
Gespiest, gesmoord, gevild, gevierendeeld
Gekooid, gekerkerd, ritueel gekeeld
Onthaald op urenlange kerkgezangen

Zoals u ziet, voor ketters volop keus
Gelovigen zijn uiterst genereus

Gegevens



Drie maal is scheepsrecht, toch!
Ook bij het huwelijk
Bingo, ik stapte opnieuw
In de boot

Antwoordde luid voor mijn
Sologamieakte:
Ja, ik bemin nu mijzelf
Tot de dood

Gegevens



Van 25 t/m 31 januari is het poëzieweek. In Zeeland wordt die week opgefleurd door een Zeeuws poëzieweekgeschenk. Anne-Marie Maartens en ik hebben een Zeeuwse sonnettenkrans geschreven (met een drempelsonnet door Frans Woortmeijer). Als je in een Zeeuwse boekwinkel iets ter waarde van 10 euro koopt, dan krijg je dit geschenk gratis en wel.
http://www.basjongenelen.nl/wp-content/uploads/de-hemel-strooit.jpg

Gegevens



Een ware confrontatie met het leven
De dood, de liefde, drankzucht en verraad
Geen zucht die aan de biograaf ontgaat
Hij heeft het van begin tot eind beschreven

Gemiddeld duurt een leven tachtig jaar
Dus doet u mij de samenvatting maar

Gegevens



Westerstormschadeleed
Rampspoed in kikkerland
Inzamelacties
Ontspruiten reeds vlug

Afrika schittert in
Algoedertierenheid
Zo krijgt ons landje zijn
Knuffels terug

Gegevens



Mooi anekdoteweer!
Storm boven Nederland
Rugwind of tegenwind
Ben ik de baas

Maar op het veer, door mijn
Zijwindgevoeligheid
Vloog ik met e-bike 
En al in de Maas!

Gegevens



Probleemgeval
Het onderlijf
De ligging is
Centraal

Vakkundige
Beoordeling
Voert Linea
Rectaal

Gegevens



Laatst sprak een korenwolf te Mheer:
'Ik ben bevoorrecht door de Heer
die mij beschermt per mensenwet.
Als ik Hem dank in mijn gebed
stroomt door mijn hart een vreugdegolf.
Ik ben een uitverkorenwolf.'

Gegevens

In verband met de wet op de privacy geen plaatje bij dit versje,
maar moet je hier eens klikken: Halleluja!

Hel en verdoemenis!
Roerend in beeld gebracht
Misbruik, mishandeling
Lustmoord en roof

Vaak slaat een boef door zo'n
EO-succesformat
Helemaal door naar
Het ware geloof!

Gegevens



Eindelijk mag het dan!
Stadiontoegangsrecht
Wat een erkenning dat
Ik hier kan staan

Kijken naar mannen in
Zweetabsorberende
Kleding stond lang op mijn
Lijst bovenaan



De krant meldt de ware reden voor dit hoogbegeerde privilege: 'De kroonprins (van Saoedi-Arabië) begrijpt de marketingwaarde van vrouwensport', zegt Mahfoud Amara, hoofd sportwetenschappen aan de Universiteit van Qatar. 'Het kan het koninkrijk in het buitenland promoten, ook als geloofwaardige partner, en het conservatieve imago van het land verzachten.'

Gegevens



Door Godsgeloof en onderdanigheid
Was Kniertje tot het allerergst bereid
Wie geeft haar laatste kind nou aan de zee
Zelf had ze geen benul van klassenstrijd

Ze douwde hem nog zilver in z’n oren
Maar Barend wilde van geen zeereis horen
Hij wou niet met de Hoop van Zegen mee
De bangerd had zijn leven al verloren

De storm sloeg half de haven naar de donder
Het dorp bad stil en hoopte op een wonder
Een lijk spoelt aan: de vis wordt duur betaald
De Hoop van Zegen werd tot wrakke vlonder

De reder die zijn centen zat te tellen
Werd mens door met de waterschout te bellen
De vissersvloot ging naar de ratsmodee
Daar had het dorp nog heel wat mee te stellen

Wie geeft haar laatste kind nou aan de zee
Hij wou niet met de Hoop van Zegen mee
Een lijk spoelt aan: de vis wordt duur betaald
De vissersvloot ging naar de ratsmodee

Gegevens



1
Miskleun pur sang daarnet
Hoe was de naam ook weer?
Zoeken naar woorden
De tijdlijn vervloeit

Kleine signalen dat
Seniliteitsgedrag
Reeds ongevraagd in
Je hersenen bloeit!

2
Hersenen! Bloeit het daar?
Zie eens die woekerplant:
Angst dat de pijnvrees
Je duur komt te staan

Niemand weet raad met die
Algofobiefobie
Dus het advies is van:
Stel je niet aan!

3
Stel je niet aan, kerel!
Doe eens aan mindfulness
Zorg voor balans tussen
Lichaam en geest

Zo raak je los van je
Psychosomatische
Klachtengedrag, van
De vrees die je vreest!

4
Vrees die je vreest dan maar?
Artsen als boeman dus?
Dokters zijn steeds
Op successen belust

Zo helpt bijvoorbeeld ons
Anesthesistenteam
Heel wat patiënten
Aan eeuwige rust!

5
Eeuwige rust, zegt u!
Weg met uw vooroordeel
Kijk om u heen
En ervaar het gedoe

Ieder die werkt op het
Ambulatorium
Is na de dienst aan
Een speedshotje toe

6.
Speedshotje toe, vandaag?
Bent u verslaafd, mijnheer!
Stop met die drug
Die uw lichaam misleidt

Zwijg man, ik baal van je
Deskundologische
Praatjes die neigen
Naar Seniliteit

7
Seniliteitsgedrag
Algofobiefobie
Psychosomatische
Aanpak is wrang

Anesthesistenteam
Ambulatorium:
Deskundologische
Miskleun pur sang

Gegevens



De Donald heeft weer eens naar Kim getweet
De man is triggerhappy met de 'Send'
Het ging over zijn grote knop met 'End'
We hopen dat hij het verschil nog ziet

Ik zie toch liever vrouwen aan de top
Of speelt daar ook de omvang van hun 'knop'?

Gegevens

 


Foto: decorontwerp van Jan P. Koenraads voor een scène in ‘De kelders van de gevreesde BVD’ in de show Een welgemeend olé voor Drs. P uit 1969 (NCRV, regie: Ruud Keers).

Door Joke Beeckmans gepubliceerd 5 januari 2018

Ieder jaar kloppen tientallen onderzoekers uit de hele wereld aan bij de TIN-collectie van UvA Bijzondere Collecties op zoek naar uniek materiaal uit de Nederlandse theatergeschiedenis. In de serie ‘Schatgravers van de theatercollectie’ laten we er een aantal aan het woord.
Michèl de Jong werkt aan een biografie over Heinz Polzer (1919-2015), beter bekend als de kleinkunstenaar, zanger, light verse-auteur, schrijver en tekstdichter Drs. P. ‘Als 12-jarig jongetje werd hem al “een flinke algemeene ontwikkeling”, “een benijdenswaardig taalgevoel” en “veel zin voor humor” toegedicht.’

Waarom Drs. P?
Ik was sinds mijn schooltijd al liefhebber van zijn werk, en raakte de laatste tien jaar van zijn leven ook tamelijk hecht met hem bevriend. We scheelden 65 jaar, maar dat maakte niet veel uit. We waren allebei het type van ‘de eeuwige student’.

Wat is je achtergrond?
Ik ben freelance historisch onderzoeker en tekstschrijver, ooit opgeleid als archeoloog. Voor het schrijven van een biografie blijkt dat geen onaardige combinatie. Er is niet zoveel verschil tussen het reconstrueren van het verleden aan de hand van potten en botten of het reconstrueren van een leven aan de hand van archiefonderzoek en interviews.

Wat zijn je bronnen?
Ik voer veel gesprekken met de laatsten der Mohikanen uit zijn jeugd, en met zijn latere vrienden en collega’s. Omdat hij relatief laat doorbrak – hij was toen al in de veertig – en dus vaak werkte met mensen die veel jonger waren dan hij, heb ik het geluk dat veel van hen nog in leven zijn. Verder ben ik hem gaan nareizen. Polzer werd geboren in Zwitserland, als zoon van een Nederlandse moeder en een Oostenrijkse vader. Ik heb er enkele stadsarchieven en zijn geboortehuis bezocht.

Ook in Nederland doe ik veel archiefonderzoek. Bij het gymnasium in Utrecht vond ik bijvoorbeeld een mooie overdrachtsbrief van de directeur van zijn basisschool. Als 12-jarig jongetje werd hem al ‘een flinke algemeene ontwikkeling’, ‘een benijdenswaardig taalgevoel’ en ‘veel zin voor humor’ toegedicht, maar men vond hem ook ‘een droomer’ en ‘buitengewoon onhandig’. Dat komt verbluffend overeen met de bejaarde man die ik later leerde kennen.

Wat trof je aan in de theatercollectie?
De P-collectie bestaat in feite uit twee delen. Eerder al werd een groot deel van zijn professionele archief, dat Polzer bij zijn vriend en officieuze schatbewaarder Ivo de Wijs had ondergebracht, overgedragen aan het TIN. Daarin zitten vooral liedteksten en manuscripten.

Het tweede deel bevat naast veel werkgerelateerde stukken ook correspondentie en persoonlijke documenten. Die papieren waren samen met zijn bibliotheek in zijn huis achtergebleven toen hijzelf en later ook zijn vrouw naar een verpleeghuis moest. Zijn uitgever en erfgenaam Vic van de Reijt heeft toen alles wat ook maar leek op een krabbel gered van de vuilnisman. De boekerij van Polzer is ondergebracht bij het Rotterdams Leeskabinet. De rest, een stuk of twaalf verhuisdozen vol ongeordende papieren, is naar de theatercollectie gegaan. De ontsluiting van dat archief doe ik erbij. Sinds de zomer kom ik daarvoor twee dagen per week vanuit Groningen naar Amsterdam.

Wat waren de mooiste schatten?
De laatste collectie is deels een neerslag van de laatste 20 jaar van zijn leven, maar er zitten bijvoorbeeld ook columns en reisverhalen bij die hij al in de jaren ’50 en vroege jaren ’60 schreef voor zowel Nederlandse als buitenlandse kranten als de Djakarta Miscellany. Daarin zie je zijn eerste voorzichtige stappen om zich te vestigen als schrijver.
Ook interessant is de correspondentie met Wim Kan. Die wilde dolgraag dat Polzer een liedje voor hem schreef, maar het lukte tot hun beider frustratie pas na lange tijd om tot één geschikt nummer te komen. Dat ene liedje heeft Kan nog gezongen tijdens de generale van de oudejaarsconference van 1966, maar het sneuvelde alsnog vlak voor de radio-uitzending.

Verder zijn er scripts, draairollen, decorschetsen en een handvol foto’s van zijn drie legendarische televisieshows uit de periode 1966-1970. Die zijn destijds maar één keer uitgezonden en daarna gewist. Doelbewust, zo wordt gefluisterd, omdat de NCRV niet meer met de inhoud geassocieerd wilde worden. Fascinerend zijn ook de aftitelingsrollen. Daarin zie je hoe hij met zijn pseudoniemen speelde. Als presentator en zanger wordt Drs. P genoemd, maar als tekstschrijver zijn prozaschuilnaam Geo Staad, naar de Zwitserse plaats Gstaad waar hij in de oorlog enige tijd verbleef.

En de grootste verrassing?
Het allerleukste was een nooit verstuurde envelop met mijn naam erop. Binnenin zat een gedicht waarin hij heel fraai en zonder ironie onze vriendschap bezingt. De brief was al gefrankeerd, maar door zijn verhuizing naar een verpleeghuis was hij er niet meer aan toegekomen hem op de bus te doen. Die vondst, nota bene twee jaar na zijn dood, was een ontroerend moment. Het voelde als een postume goedkeuring voor de biografie.

Wanneer is die geslaagd?
Het is bekend dat Drs. P nogal afkerig was van autobiografische exercities. Hij was erg op zijn privacy gesteld. Ook zijn eigen teksten vertellen maar weinig over zijn leven. Hij zette vooral iedereen steeds weer op het verkeerde been. Ik probeer een samenhang aan te brengen tussen het werkzame leven van Drs. P en het privé-leven van Heinz Hermann Polzer. Ik hoop dat de lezer de laatste ook beetje leert kennen en begrijpen. (Lachend:) En dat er straks een ‘Drs. P, de musical’ komt natuurlijk.

(Overgenomen uit De Theaterkrant  https://www.theaterkrant.nl/nieuws/michel-jong-schrijft-biografie-drs-p/ )

Bovenkant formulier

Onderkant formulier

Gegevens




1.
God, wat een feestgangers
Dagenlang carnaval
Als je in ’t zuiden woont
Heb je geen keus

Van bruine kroeg tot aan
Evenementenhal
Klinken klassiekers als
Waar is mijn neus

2.
Waar is mijn neusschotje?
Bloedende kroegtijger
Meldt zich des nachts bij de
Huisartsenpost

Vraagt bovendien ondanks
Hallucinerende
Hersentjes zakelijk
Wat of het kost

3.
Wat of het kosten gaat?
Zinvolle levensvraag
Zeker wanneer het de
Godsdienst betreft

Wees op uw hoede voor
Zielverloskundigen
Of ander volk dat graag
Mensen verheft

4.
Mensen, verheft u zich
Daar komt een heilige,
Tempelgids maant ons zacht
Dwingend tot staan

Wonderlijk wijs kijkt geen
Nieuwtestamentische
Man maar een aap ons heel
Eventjes aan

5.
Eventjes aandacht graag!
Priester op podium
Raakt half bezwerend een
Rolstoeler aan

Is het een wonder of
Manipulatiekunst?
Net zoals gisteren
Kan hij weer staan

6.
Kan hij weerstaan worden?
Ooit wacht ook u de dood
Maak dus vroegtijdig uw
Wensen bekend

Buikdanseressen en
Gospelzanglustigen
Maken uw uitvaart tot
Evenement

7.
Evenementenhal
Hallucinerende
Zielverloskundigen
Zalven de geest

Nieuwtestamentische
Manipulatiekunst
Gospelzanglustigen
God, wat een feest

Eind 2017 kreeg ik van Rob Boudestein het recept voor een ollekebollekekrans. Het idee bestond wel, maar het ontbrak nog aan de uitvoering. De regels van Rob:
1. Zes ollekebollekes waarvan de laatste vier lettergrepen de eerste van de volgende zijn.
2. De zes zeslettergreepwoorden vormen de basis van een zevende vers.
3. De laatste vier lettergrepen van dat zevende vers zijn natuurlijk de eerste vier van het eerste.

Gegevens



Wees eens reëel, mensen!
Weg met je voornemens
Kinderwens, cursus
Relatie, dieet

Elke mislukking is
Schaamroodbevorderend
Blijf wie je was dus
En doe wat je deed!

  1. Kruispunt
  2. Eeuwig
  3. Vader en zoon
  4. Folklore
  5. Oliebolbolleke
  6. Verward
  7. Ook dood (Jaaroverzicht zonder kinderlijk)
  8. Kerstmis (Nagekomen bericht)
  9. Vreemdelingenbeleid
  10. Kerstmis

Log in

Gebruikersnaam en wachtwoord:

Forum (menu)

Forum (recent...)

Auteurs

Uit het archief

Oud zeer

Koop koop koop

Dichterslinks

Andere links