Ik zit te puzzelen op een versje over iets uit mijn vakantie. Daarin heb ik het mezelf moeilijk gemaakt door het woord "estuarium" te gebruiken. Het rijmwoord zou dan herbarium moeten zijn, maar is dat nu rijk rijm of niet? Ik kan het niet helemaal bedenken, maar áls het rijk rijm is, heeft iemand dan een andere suggestie?

Volgens mij is het rijk rijm Frans.
Wat dacht je van stadium, adagium, medium, valium, aluminium, jodium, calcium, librium, podium enz. (zie Jaap Bakker, rijmwoorden op UM, je zocht vast op IUM).

Dank voor je meedenken, Inge. Maar ik mis in je voorbeelden de a-klank. Bij jouw voorbeelden zie ik niet direct echt rijm voor me, maar misschien heb ik het helemaal mis. ik ga in ieder geval nog wat broeden.

Mij lijkt het geen rijk rijm.

Er is pas klankgelijkheid vanaf de beklemtoonde lettergreep.
Iets dat eindigt op -arium (zonder b ervoor) zou dus bruikbaar zijn.
(Maar ook, als het niet per se volrijm hoeft te zijn, iets op bijv. -agium.)

Een woord als mortuarium zou dan wel rijk rijm opleveren.

Wat vinden anderen hiervan?
Als ik het niet goed gesnopen heb, hoor ik het graag

Estuarium, wat een woord! m.i. kun je niet heen om de eerste klank. n.l. 'es'. Het is zoiets als levenloos en hopeloos, dat rijk rijm is, maar achteloos / krachteloos / machteloos is dat niet.
estuarium / estularium als rijmkoppel klinkt niet lekker. Er moet dus een medeklinker voor 'es'. En dat is me een probleem.

Zit u aan 't Schelder estuarium,
schrapt u est dan rest u arium.

Mogelijk hangt jouw vraag samen met de vraag of UM een klemtoon heeft.
Jaap Bakker behandelt ze wel zo, vandaar dat hij zowel tumtum als radium geeft en helemaal jedat vind ik dat niet.
Bij estuarium en bv. solarium zou je dan kunnen spreken van dubbelrijkrijm.
Onze connaisseur tav de soorten rijm is Niels.
Ik ben benieuwd naar zijn mening.
Des te langer ik er over nadenk, des te onhelderder wordt het.


Op de dbnl vond ik dit:

Inge, let op de laatste beklemtoonde lettergreep
Jaap Bakker creëert voor de uitgang Arium (terecht) een aparte plaats in zijn rijmwoordenboek!

Ik sluit me dan ook volledig aan bij de mening van Judy (geen rijk rijm).
herbarium – solarium – honorarium – planetarium etc. etc. zijn m.i. dus hier goed als rijmwoord te gebruiken..
Alleen bij de combinaties van b.v. : Es-tu-arium versus An-nu-arium of bes-ti-arium of os-su-arium is er m.i. dan weer sprake van wel rijk rijm.

Beste collegae,

Terwijl de zweetdruppels uit al mijn poriën tegelijk tevoorschijn komen en de ventilator in een andere kamer overuren staat te draaien reageer ik even kort op onderstaande vraag.

Als je de boel pragmatisch aanvliegt en - zoals ik net gedaan heb - een gerenommeerde rijmwebsite raadpleegt, vind je een uitgebreide keuze aan geschikte rijmwoorden.



Zoek je naar de theorie aangaande rijk rijm kom je in een doolhof van elkaar deels tegensprekende teksten terecht, waar wij simpele zielen geen raad mee weten.

Ik zelf houd mij persoonlijk vast aan een simpele stelregel:

Rijk rijm is het herhalen van het zelfde rijmwoord - in betekenis of in klank. Hierbij let ik op het rijmpaar. Wanneer dat met dezelfde letter begint, ben je de pisang.

Ik ben als vierjarig jongetje al begonnen met rijmen, ziehier mijn eerste versje:

Ik ben Ben
omdat ik Ben ben.

Niet onaardig, al zegt ik het zelf, maar het staat bol van rijk rijm.

Nog een paar voorbeelden:

hier ligt een man met stoppelbaard
in kamer negen opgebaard

-

zijn vader, zelf een rooie
ging vaak over de rooie

Bij twijfel raadpleeg ik Lodewick - literaire kunst, Vestdijk - de glanzende kiemcel of Buddingh' - lexicon der poëzie, als het niet zulk warm weer is. Ook de site van dbnl geeft met een beetje intelligent zoeken een hoop informatie.

Estuarium - herbarium acht ik een juist rijmpaar, omdat de letter voor de rijmklank verschilt.
Maar het is een minder mooi rijm omdat er een metrum / ritme verschuiving kan ontstaan.

Maar nu wordt het tijd voor een koud biertje in de tuin.

Dank aan allen. Ik houd me maar aan Ben vast, mede omdat ik mijn vers inmiddels klaar had en het inderdaad wel erg warm was om er nog iets aan te veranderen!
(Zie: kopje sonnetten)

Inmiddels lijkt er een consensus te ontstaan dat het hier gaat om correct rijm en is zelfs het gedicht al geschreven, toch wil ik nog wat zeggen over dubbelrijm (ach ja, stokpaardjes).

Op de plezierdichtershyve, een initiatief van Musonius, is destijds uitgebreid gediscussieerd over dubbelrijm. Ik put uit de aldaar gebruikte begrippen.
Bij dubbelrijm is er sprake van twee rijmwoorden achter elkaar met de klemtoon op het eerste deel.
Het 'gewone' dubbelrijm is mannelijk-mannelijk (mm) dubbelrijm; voorbeeld: landhuis/wandluis. Bekende variatie is Engels dubbelrijm, met rijk rijm in het tweede deel: meerval/neerval.
Metrum-technisch gedraagt het mm dubbelrijm zich als vrouwelijk rijm; Engels mm dubbelrijm is eigenlijk gewoon vrouwelijk rijm.


Als we het bovenstaande vertalen naar -arium, dan blijkt er sprake van Engels vrouwelijk-mannelijk (vm) dubbelrijm, dat we kunnen gebruiken als onzijdig rijm. Hier is echter wel wat meer over te zeggen.

Ten eerste rijst de vraag of gewoon vm dubbelrijm acceptabel is. Ik vind het een grensgeval, maar oordeel zelfs:
WATERSNOOD
Dit fraaie estuarium
was ooit het dorpje Blaricum.

Ten tweede gaat het hier niet om gewoon onzijdig rijm, als in handelen/wandelen. De laatste lettergreep is namelijk niet onbeklemtoond, maar alleen minder beklemtoond; vgl. handelaar/wandelaar.
Bovenstaand rijmpje en het sonnet van Frans zijn beide jambisch: es|tua|rium. Het rijm heeft zich dus gesplitst over twee versvoeten.


Tot slot mijn enige gedicht met vm dubbelrijm. De inspiratiebron was de verwondering dat een welhaast archaïsch woord als wetering rijmt op het Engelse leenwoord catering.

Lorelei
Ik zit hier aan de wetering
en bij gebrek aan catering
verwacht ik geen verbetering
van ’t knorren van mijn maag.

Mijn ogen voelen branderig.
Mijn mond is droog en zanderig.
Ik voel me hier zo landerig.
De wetering stroomt traag.

Je boot glijdt langs de waterkant.
Hij is omzoomd door waterplant.
Ik voel dat ik nu watertand.
Je nadert mij gestaag.

Je nadert vol beminnigheid.
Ik voel een buitenzinnigheid.
Je pakt mijn hand vol innigheid
en trekt me naar omlaag.

Ben Hoogland schreef :
Ben,

Het eerste deel van de zin lijkt me een prima definitie, het deel na het gedachtestreepje kan weg. "in klank" is een overbodige toevoeging: als je een woord herhaalt, dan herhaal je altijd de klank. Of wil je oogrijm uitsluiten: BEdelen/beDelen ?

"Herhaling in betekenis" is iets wat jij juist niet doet; daar blijk je al op jonge leeftijd mee begonnen. Overigens een prachtig gedicht, dat me doet denken aan Descartes' "cogito ergo sum".

Musonius onderscheidt rijk rijm en nulrijm, afhankelijk van de betekenis. Bij nulrijm zijn klank EN betekenis gelijk, bij rijk rijm alleen de klank. Meestal zijn beide varianten onacceptabel, maar met rijk rijm kun je wel een bepaald effect bereiken. Zie de gedichten van Ben en ook het puntdicht van Helder: www.hetvrijevers.nl/index.php/forum/45-P...11405-bijenwas#11778.
Omdat ik nulrijm in geen enkel naslagwerk kon vinden, heb ik er nog even op gegoogled. Op Wikipedia een artikel over de Mandarijnse lettergreep, maar hier is nulrijm toch echt iets anders.


Meer in de buurt komt www.noxa.net/forum/79193 . Op dit forum staat een gedicht van nostrabramus, waarvan dit strofe 1 is: Het is een wiel en het draait/en daarom loop je maar,/zodat je toch een beetje op één plek staat/en omdat je anders valt.
Commentator SenalimSenalim meldt: "het gedicht is inderdaad waardeloos, behalve de eerste strofe, die een vreemd nulrijm heeft". Nulrijm betekent hier dus onvolledig rijm, in dit geval assonantie. Opvallend is verder, dat "een vreemd nulrijm" strekt tot aanbeveling.


De meest interessante vindplaat is openaccess.leidenuniv.nl/bitstream/handl...heldinnenbrieven.pdf, het proefschrift van Olga van Marion over de Nederlandse vertalingen van Ovidius' Heroides.

Constantijn Huygens dichtte de volgende alexandrijnen:
’T en zij u tijd ontbreeckt; ’t en zij het rouw gerommel,
Hier van een’ schrael trompet, daer van een’ trotser trommel,
Uw’ tent doe daveren, gelijck uws vijands hert;
’T en zij ghij ’t in den drang van dusend kogels herdt,
En, soo voll bloeds als moeds op ’tstadigh menschen-slachten
Uw’ loopgraef en uw lijf legt in des vijands grachten;
Verleeght uw bezigh oogh op ’t droevige pampier
Van Amelie uw Vrouw, en van benautheid schier
Niet meer uw Amelie: staeckt dat gedurigh krijgen,
En laet den bangen Bosch een’ klinck te minder krijgen
Dewijl ick met u spreeck: Wilm, kleine Wilm, en ick
Verdienen ’t uytstell licht van eenen oogenblick,
En soo veel min gevechts. Loïses teere tranen
(Sij staets’ hier bij en schreyt) met kinderlick vermanen
Doen ’tselvighe geweld van mijn’ beswaerde hand:
Wilm, noch eens, kleine Wilm


In de voetnoten staat over krijgen/krijgen (men stoort zich blijkbaar minder aan hert/herdt):
113 [...] In een noot bij de tekst [in een verzamelbundel van 17de-eeuwse poëzie, NB] wordt de herhaling van het rijmwoord krijgen afgekeurd (nulrijm), al is het woord dan in de verschillende betekenissen van oorlog voeren en ontvangen gebruikt
Nulrijm wordt dus gebruikt als synoniem van rijk rijm. Het is interessant, dat het een beetje acceptabel wordt als de beide woorden niet dezelfde betekenis hebben.

Rijk rijm kun je, met wat moeite, nog best lang maken ook:

Volgens de ram kraakt Ochten
onder de ramkraaktochten.

FvT, mooi resultaat. Dit schreeuwt om meer dan 4 lettergrepen

Tsja, ik kan ook meteen gaan voor rijkrijmextremisme:

Ik zag een bordje, klem aan de voorverkiezingstelmachine,
dat met klem maande: "Voor verkiezing, stel machine!"

FvT, hulde voor deze homofone uitbarstingen!
Niels,ik ken alleen maar rijk en halfrijk rijm. Nulrijm lijkt me een beet je een onzinnige term die meer verwarring dan duidelijkheid schept. Ik zal deze niet gaan gebruiken.

Overigens: in het Frans schijnt het meer gebruikelijk te zijn om Rime Riche toe te passen. Men kent daar vier categorieën: "rime pauvre" ("poor rhyme"), "rime suffisante" ("sufficient rhyme"), "rime riche" ("rich rhyme") and "rime richissime" ("very rich rhyme").

Ook de groten der aarde (althans in het Nederlands taalgebied, bijvoorbeeld Nijhoff) maakten regelmatig gebruik van rijk rijm. Wellicht deed dat er in het verleden minder toe dan tegenwoordig. Veranderde zeden?

"De wandelaar", 5e strofe



"Twee reddeloozen", 1e strofe

Nulrijm wordt dus gebruikt als synoniem van rijk rijm. Het is interessant, dat het een beetje acceptabel wordt als de beide woorden niet dezelfde betekenis hebben.

Rijk rijm moet een functie hebben, zoals bijv, in de Tripel. Refreinzinnen, als ze althans ongewijzigd herhaald worden, leveren rijk rijm.
Het woordsplitsen, zoals FvT dat doet, en we al lang kennen middels het bejaarde veteraan/ vet er aan/ veter aan, is een taalspelletje. Maar alles wat wij hier doen is toch met taal spelen? Het is leuk als het goed gedaan wordt, en we discussiëren over de vraag wat 'goed' is.

Rijk rijm is het herhalen van het zelfde rijmwoord - in betekenis of in klank.
Maar vont/ vond en toer / tour is rijk rijm, vanwege de klankovereenkomst. Dus;
Rijk rijm is het herhalen van het zelfde rijmwoord - in betekenis en/of in klank. Toch?

Tenzij het woord betekenis een betekenis heeft die mijn bete kennis te boven gaat, lijkt rijm met "hetzelfde woord in betekenis" mij toch ietwat vreemd:

neem een spade
pak een schop
graaf een gat
of spit een kuil

zou dan fijn "rijk rijm" zijn.

Leuk bedacht, beste F maar dat bedoel ik niet, dit doe je om mij uit de tent te lokken.
Dat lukt je aardig.

Ik doel meer op slappe rijmparen als aardig - kwaadaardig, rug - terug, bestaan - ontstaan en dergelijke.