- Gegevens
- Geschreven door Jaap van den Born
Als kind is mij veel aangedaan
Ik werd gedwongen school te gaan
En moest ook gort naar binnen slaan
En levertraan! En levertraan!
Mijn jeugd was ik volledig kwijt
Aan inktlap, schrift en schoolbordkrijt
Toen volgde nog meer narigheid;
De puberteit! De puberteit!
En ook mijn diensttijd bleek een straf
Een hoop gebrul en gepiefpaf
Goddank kreeg ik geen heldengraf
Ik zwaaide af! Ik zwaaide af!
Ik werkte jaren stoer en stug
Als sjouwer bij het veem De Brug
Maar één keer bukte ik te vlug
O wee, mijn rug! O wee, mijn rug!
Nu zit ik in mijn scootmobiel
Dat heeft een lek in een ventiel
Mijn levensschets en mijn profiel
Snijdt door de ziel! Snijdt door de ziel!
De monotetra is ontwikkeld door Michael Walker.
Elke strofe (het aantal is onbeperkt) is vierregelig met rijmschema aaaa bbbb, enz.
Het metrum is vierjambig, in de laatste regel treedt een tweevoetige herhaling op die een versterkend weemoedig effect kunnen hebben (Ach, nimmermeer, ach, nimmermeer) of als ander versterkend middel kunnen dienen.
- Gegevens
- Geschreven door Jaap van den Born
Lekker toetje
Suiker, boter en noten
Even bruin braden
Een goede rum toevoegen
Gebakken banaan
Gebakje erop
Smullen maar!
Mjam!
Vooruit: nog een:
Prima schelpdieren
Niet te zoute sojasaus
Gemalen peper
Zoete saus met schelpdieren
Olie, specerij
Verrukkelijk zacht
Echt heerlijk!
Wow!
Joseph Spence sr. raakte op zijn reizen geïnspireerd door de exotische gerechten die hij tegenkwam en bedacht deze versvorm, die gerust de merkwaardigste genoemd kan worden die we op onze reis tegenkomen.
De epulaeryu gaat over eten. En alleen maar over eten.
Het bestaat uit 7 regels die respectievelijk 7/5/7/5/5/3/1 lettergrepen moeten bevatten.
Iedere regel staat apart en heeft het hoofdgerecht als onderwerp. De slotregels drukken de opwinding van de schrijver uit over het gerecht en het geheel eindigt dan ook met een uitroepteken.
Die rum toevoegen lijkt een goed idee, maar wat deze versvorm toevoegt blijft een raadsel.
O ja; het mag rijmen.
Dank je wel Joseph.
- Gegevens
- Geschreven door Jaap van den Born
De maatschappij wil steeds dat je iets doét
De wekker roept het reeds dat je weer moet:
Sta op! Sta op! Je wordt verwacht!
Voor rusten is alleen de nacht!
En zo gaat dat je hele leven lang
Sta op tegen die slaafse martelgang!
Het klinkt misschien wel cru wat ik hier zeg
Maar handel vanaf nu met overleg:
‘Waarom? Waarom?’ Stel steeds die vraag!
Begin daarmee, begin vandaag!
Voer vanaf nu een innerlijke strijd:
Waarom verdoe ik hiermee al mijn tijd?
Dat is een plicht die te vermoeiend lijkt?
Zodat u schichtig nu mijn blik ontwijkt?
Val dood! Val dood! Geboren knecht!
Die nooit eens luistert, nooit wat zegt
En braaf doet wat als kind is aangeleerd
Val dood: een staat waarin u al verkeert!
Weer een bedenksel van Jan Turner, met iets meer body dan de vorige.
De staccato bestaat uit twee of meer zesregelige strofen met het rijmschema aabbcc in mannelijk rijm en een binnenrijm.
De eerste en laatste twee regels zijn vijfjambig, de middelste twee vierjambig.
De vierde lettergreep in de eerste en tweede regel rijmen.
De eerste twee jamben in regel 3 bestaan uit een herhaalde oproep, een motto, verzuchting o.i.d. (Te gek! Te gek! Wat nu? Wat nu? Vooruit! Vooruit! Kijk uit! Kijk uit! Geef gas! Geef gas!)
Deze wordt één keer herhaald aan het begin van regel 6.
De bedoeling van de staccato is korte herhalingen abrupt af te breken en is bedoeld voor sterke emoties, legerinstructies, benadrukte menselijke emoties (Dat haar! dat haar!), afijn, zaken waar een sterk e, staccato herhaling gewenst is.
In regel 3 zijn de uitroeptekens verplicht in regel 6 vrij.
Het binnenrijm in regel 1 en 2 mag verplaatst worden als het metrum dat vereist.
- Gegevens
- Geschreven door Jaap van den Born
Wachttijd
Ik klop de maden van mijn borst
Na jarenlang van stinkend rotten
Zit er weer leven in mijn botten
Dat dank ik aan de Vredevorst
Waar die nu weer aan is begonnen?
Hij heeft iets heel bizars verzonnen:
Hij heeft voor mij het kruis getorst
Dus lig ik hier tussen de graven
Straks moet ik voor een stunt opdraven
Maar dat is mij zo langzaam worst
Ik lig hier in mijn graf te rillen
Voel mij tot op het bot verkillen
Ik sterf hier langzaam van de dorst
Waarom moet ik twee lange nachten
Hier kleumend op Zijn opstaan wachten?
Matth. 27:50-54: 'Nog eens schreeuwde Jezus het uit, toen gaf hij de geest. Op dat moment scheurde in de tempel het voorhangsel van boven tot onder in tweeën, en de aarde beefde en de rotsen spleten. De graven werden geopend en de lichamen van veel gestorven heiligen werden tot leven gewekt; na Jezus' opstanding kwamen ze uit de graven, gingen de heilige stad binnen en maakten zich bekend aan een groot aantal mensen.'
Vrolijk Pasen!
De Constanza is bedacht door Connie Marcum Wong en bestaat uit vijf of meer drieregelige, vierjambige strofen.
De eerste regels van alle strofen zijn als een zelfstandig gedicht, in monorijm te lezen, waarbij de overige regels voor de broodnodige verdieping zorgen.
Zeer geschikt voor een serieuze aanpak en om iets moois tot stand te brengen.
Het rijmschema is abb/acc/add/aee/aff enz.
- Gegevens
- Geschreven door Jaap van den Born
De druppels dauw ginds op het mos
Zijn tranen van een sterveling
Die zich terugtrok in het bos
En zich toen aan een tak verhing
Ik zie een droeve sterveling
Wanneer ik dauw zie op het mos
De blaadjes van de madelief
Gevallen en welhaast vergaan
Zijn snippers van een afscheidsbrief
Na een verscheurd, verspild bestaan
Als snippers van een afscheidsbrief
Zijn madeliefjes die vergaan
Een eikel valt, bereikt de grond
Waar hij tot bruin en zwart verkleurt
Zo maakt hij weer een cirkel rond
Iets wat straks niet met mij gebeurt
Ik, eikel, eindig zwart verkleurd
Straks in de harde koude grond
Wie in het stille woud beziet
Wat daar zoal aan schoonheid prijkt
Is iemand die vast ook geniet
Als hij een open graf bekijkt
Natuur is mooi zoals je ziet
Het is maar hoe je het bekijkt
Dit is weer een uitvindsel van Jan Turner, een naam die we vaker tegen zullen komen.
Het bestaat uit vier strofen van zes regels. De eerste vier regels van elke strofe bevatten een bewering die in de laatste twee regels wordt samengevat en de wijze waarop het geformuleerd is omkeren.
Het heeft een vast metrum, vierjambig, en het rijmschema (mannelijk rijm) is:
regel 1-4 abab
regel 5 en 6 mogen ab of ba zijn en bestaan uit gebruikte woorden in de eerste vier regels.
Het roept gemengde gevoelens bij me op. Aanvankelijk dacht ik dat hier wel iets aardigs mee te doen was, maar dat rijk rijm, ook nog willekeurig uit de voorgaande regels te plukken, geven het wat rommeligs. Ook zie ik eigenlijk het nut niet om de voorgaande regels op die wijze te herhalen, omdat je door die rijmwoorden gedwongen wordt tot soortgelijke formuleringen, en wat zou het dat het dan omgekeerd is? Zo rond het derde couplet trad dan ook balorigheid in. Misschien weet iemand anders er wat leuks van te maken.
- Gegevens
- Geschreven door Jaap van den Born
De toren
De toren rijst op uit het duister
Er zweeft een zacht en vreemd gefluister
Op uitgesleten stenen trappen
Weerklinken doffe, holle stappen
Een edelvrouw, reeds lang gestorven
Gestorven door vergeefse liefde?
Liefde, door de dood gebroken
Gebroken, maar niet uitgedoofd?
En klinkt soms in de zomernacht
Met zachte stem haar stille klacht?
Zie ik daar achter de gordijnen
Een vrouwensilhouet verschijnen?
Voor eeuwig in de steen gevangen
Gevangen door haar hunkering
Hunkering naar wat verloren
Verloren en ongrijpbaar was?
Of was er haast met de facturen
En wordt er nu in overuren
En door een diepvriesmaal gesterkt
Hier ’s avonds laat nog doorgewerkt?
Luspoëzie (Loop Poetry) is een vorm, bedacht door een zekere Hellon, over wie ik verder niets kon vinden en populair op Engelstalige poëziesites, ongetwijfeld door de eenvoud die alle aanstellers die zich dichters wanen aantrekt als vliegen.
Je hoeft niet eens tot zeven te kunnen tellen zoals bij de haiku. Niet verder dan vier.
Vier regels met rijm abcb, that’s it.
Het laatste woord van de regels is tevens het eerste woord van de volgende regel.
Dit lijdt tot semi-diepzinnigheden als:
Skin so delicate
delicate as a rose
rose that will blossom
blossom as it grows
en je vindt ze dan ook op sites van meisjes die veel roze en teerblauw in hun opmaak stoppen.
Ze heeft ook nog drie varianten bedacht: een nog ergere, waarbij het aantal regels van de coupletten vrij is en geen rijm vereist; een die bestaat uit één lang doorlopend couplet, zonder rijm (een soort sinterklaasnachtmerrie) en eentje die vreemd genoeg beter in elkaar zit, zoals mijn voorbeeld.
Dit bestaat uit 2 rijmende distichons, gevolgd door een nietrijmend kwatrijn met luspoëzie, gevolgd door twee distichons en weer zo’n kwatrijn, afgesloten door twee distichons.
Het rijmschema is dan aa bb cdef gg hh ijkl mm nn.
Afijn, wie zijn tanden erin zet zal ze er zeker niet op stukbijten.
- Gegevens
- Geschreven door Jaap van den Born
Vader die vol liefde zijt
Een en al verhevenheid
Sla toch deze dichtvorm gade
Straf die vrouw; toon geen genade
En sla haar met bliksems neer
Laaiend vuur; verbrand; verteer!
Of toch minstens diarhhee
Fijt in een gemene snee
Yogakramp na meditatie
Of verkeerde medicatie
Uterusvernauwing, spit
Reetverrekking, schaamhaarklit
Ad (haar man) een harde sjanker
Ik hoop ook op schaamlipkanker
Ruwe plekjes op haar huid
Bloedaandrang en tot besluit
Achttien stenen in haar nier;
God, doe mij dit klein plezier!
Nou maar eens iets evangeliserends, het moet er maar eens van komen.
Christina R. Jussaune, een naam om snel te vergeten, zag op 7 april 2008 in een visioen deze vorm die uit drie coupletten bestaat van elk zes regels met zes lettergrepen. Het gaat dus niet om de klemtonen, maar het aantal lettergrepen, zo’n beetje het niveau van de poëzie van Joost Zwagerman als die denkt vormvast te zijn. De beginletters vormen de woorden 'Vessel of your ……' .
Op de zes puntjes moet je zelf een woord bedenken. De inhoud dient spiritueel en verheffend te zijn. Rijm hoeft niet, maar is wel een plus.
In het Nederlands kom je natuurlijk in de knel met die beginletters dus heb ik in mijn gedicht het Engels gehandhaafd. Het lettergrepen tellen kon ik niet over mijn hart verkrijgen, ik ben Joost Zwagerman niet en er zijn tenslotte grenzen aan de wansmaak, dus heb ik het vierjambig gemaakt.
Mocht je de smaak te pakken krijgen dan kun je haar bundel Joseph’s Star of Eternal promise aanschaffen. Hieronder nog een voorbeeld van de dichteres zelf. Wie dit mooi vindt en aangrijpend moet beslist de bundel Roeshoofd hemelt van Joost Zwagerm. aanschaffen, want daarin staan - volgens Joost Zwag. vormvaste - sonnetten die bijna dit niveau halen.
Lees meer: Een reis rond de wereld in 80 versvormen. Deel 10- Spirit of your vessel.
- Gegevens
- Geschreven door Jaap van den Born
Winter
De wereld is bedekt;
de Witte Zaaier schreed.
En maagdelijk bekleed
ligt onschuld onbevlekt
in stilte uitgestrekt,
voor elk begin gereed.
Dan gaat dit beeld teloor
en wordt het kalm ontwijdt:
een poes verschijnt en schrijdt
de witte vlakte door.
En print een blijvend spoor
voor alle eeuwigheid.
Hoewel, straks komt de dooi.
Dat is weer niet zo mooi.
De Hexsonnetta is bedacht door de Britse Andrea Dietrich en bestaat uit twee zesregelige coupletten en een distichon, allemaal driejambig, met het rijmschema a/bb/aa/b c/dd/cc/d ee.
De term Hex is ontleend aan het aantal lettergrepen per regel (zes: ze noemt dit niet specifiek, maar dat vereist wel ook nog uitsluitend mannelijk rijm) en Sonnetta wijst er op dat het familie is van het sonnet.
Het rijmschema is een beetje een mengeling: de twee zesregelige coupletten meer als het Italiaans sonnet en de laatste twee als het Engelse sonnet.
Een andere vereiste is dat in het eerste couplet het thema wordt neergezet en in het tweede het gedicht van toon verandert, of een nieuw aspect van het thema wordt geïntroduceerd, of verdere details aan het thema worden toegevoegd.
Het afsluitend distichon kan een samenvatting zijn, of de oplossing van een probleem, opgeworpen door het thema, of er een onverwachte draai aan geven, afijn, je snapt de bedoeling wel.
- Gegevens
- Geschreven door Jaap van den Born
‘De wereld is een schouwtoneel
Elk speelt zijn rol en krijgt zijn deel’
O ja? wat Vondel hier verzwijgt
Is dat je steeds te weinig krijgt en nooit te veel
De wereld is een loterij
Een prijzenpot zit er niet bij
En doodgaan is ons aller lot
Ontkom je dan de wraak van God, wees dan maar blij!
De Florette is ontworpen door de Engelsman Jan Turner en bestaat uit twee of meer vierregelige coupletten met het rijmschema aaba.
Ik zie daar iemand ijverig zijn vinger opsteken en hoor geroep van ‘oosters kwatrijn’ en inderdaad, het is een variant op deze vorm; het verschil zit hem in het metrum: driemaal vierjambig en de laatste regel zesjambig.
En in het b-rijm dat in de laatste regel terugkomt in de vierde jambe als binnenrijm.
Het heet Florette omdat, zegt Jan, ‘de laatste regel als een kleine bloem oprijst en de voorgaande regels omvouwt ‘. Het is goed, Jan.
Wat hij daarmee precies bedoelt wordt in zijn voorbeelden in elk geval niet helemaal duidelijk.
Het lijkt me dat de opzet is dat je in de drie regels een betoog opbouwt en in de laatste een al dan niet woedende, verbaasde, in elk geval min of meer emotionele conclusie te berde brengt, maar zelf begint hij daarmee vaak al in de derde regel. De scherpzinnige lezer ziet dat ik dat in dit voorbeeld ook doe in het eerste couplet.
Geen opzienbarende vorm, maar wel een aardige variant en iets uitdagender dan het oosters kwatrijn.
- Gegevens
- Geschreven door Jaap van den Born
Met de feestdagen achter de rug, het nieuwe jaar weer op gang en de goddank ingevallen dooi bejubeld, kunnen we weer aan de slag met een versvorm die wat meer voorstelt.
De virelai post-moderne is bedacht door Bob Newman en heeft als voornaamste eigenschap dat het rijm uit de pas loopt met het metrische patroon.
Een voorbeeld ter verduidelijking, want jullie stommelingen snappen natuurlijk weer niet wat ik bedoel (al moest ik zelf ook even nadenken):
Virelai post-moderne
Zeg, ken jij ook de mosselman
Die ons met mosselen verwent
Recht uit de zee?
Zo’n overheerlijk mosselmaal
Met prei en wortel in een pan?
Raffinement!
Nou, ken je die? Wat zeg je? Nee?
Jou onbekend als provinciaal?
Nou, jammer dan
Maar je kent wél de vissenvent?
Dan neem ik je toch daarheen mee?
En ik betaal
Het metrische patroon herhaalt zich hier na elke drie regels, terwijl het rijm om de vier regels herhaald wordt (abcd abcd abcd). Om goed uit te komen zijn hier dus 3 maal 4 (of 4 maal 3, als je uitgaat van het metrum) regels nodig. Duidelijk? Aan de slag!
- Gegevens
- Geschreven door Jaap van den Born
Goed, de kerstdagen zitten erop, oud en nieuw komen eraan; een slappe tijd, dus een mooi moment om (niet te veel) aandacht te besteden aan Mathematrics, een versvorm ontworpen door Sparrow, voormalig presidentskandidaat en Poet Laureate van Comic Relief.Hij definieert Mathematrics als ‘poëzie die zich volledig bezighoudt met de werkelijke lengte van elke regel’ en noemt het een huwelijk tussen poëzie en rekenkunde. Waarbij het in zijn voorbeelden dus niet altijd gaat over de werkelijke lengte van het gedicht.In Angelsaksische lightversekringen roept dit hilariteit op. Ik hoop van harte dat het hier niet zo’n vaart loopt. Ik heb een paar voorbeelden gemaakt; je zou het positief kunnen noemen dat het niet tijdrovend is.
Observatie
Deze regel bevat 18 letters meer
dan deze
Exact gedicht
Dit gedicht
bevat exact
27 letters
Dollargedicht
Als ik
voor elke letter
in dit gedicht
een dollar had
Zou ik
$54
hebben
Pesogedicht
Als ik
voor elke letter
in dit gedicht
een peso had
zou ik
52 pesos
hebben
Exact financieel vergelijkingsgedicht
Tegen de huidige wisselkoers
is het Dollargedicht
$ 49, 81 meer waard dan
het peso gedicht
Telgedicht
Een 3
Twee 4
Drie 4
Vier 4
Vijf 4
Zes 3
Zeven 5
Acht 4
Negen 5
Tien 4
Uit het archief
Ollekebolleke
