In het huis van de gehangene spreekt men niet van de strop
Bij sans gêne entrevue en conversatie
Wordt eloquentie van de gast verlangd
Au fond is één reflectie uit de gratie:
Het touw waaraan de heer des huizes hangt
In het land der blinden is eenoog koning
Voorbij des equators secluse streken
Waar men gedesequilibreerd bètises eert
En edictaal niet heel nauw wordt gekeken
Daar ligt het rijk waar de cycloop regeert
Hoge ogen gooien
Waardoor moroos de geit loborig staarde
-Geacharneerd tantalisch leeggeslorpen-
Belanden parabolisch op de aarde
De resten, door sjeik Hassan weggeworpen
Een Engels taalspelletje bestaat eruit spreekwoorden op te blazen met pompeus taalgebruik, waarna geraden moet worden wat het oorspronkelijke spreekwoord was, bijvoorbeeld:
"Missiles of ligneous or petrous consistency have the potential of fracturing my osseous structure, but appellations will eternally remain innocuous".
Bedoeld wordt: 'Sticks and stones can hurt my bones, but words can never harm me'.
Dit bracht light-versedichters tot deze vorm, waarvan verschillende voorbeelden te vinden zijn in How to be well-versed in poetry (het Engelse equivalent van Versvormen van Drs. P) van E.O Parrott .
Het opgeblazen spreekwoord bestaat uit een vierregelig versje, rijmschema abab, waarin een spreekwoord omslachtig wordt omschreven. Niet alleen het spreekwoord wordt zo opgeblazen tot grotere proportie, ook het taalgebruik moet dus liefst opgeblazen, gezwollen en pompeus zijn.
Het gebruik van moeilijke woorden wordt toegejuicht.
Zijn passie voor de zee leek wat bekoeld.
Hij zag waar hij ook keek de woeste baren,
en werd na ongeveer drie dagen varen
uit dierenliefde overboord gespoeld.
Vanaf het dek hebben ze nog staan zwaaien,
maar toen was Happy Feet al naar de haaien.
Weer een van de originele krantenadvertenties voor BRIS, getekend en geschreven door Drs. P tijdens zijn werk in Indonesië voor een reclamebureau, begin jaren vijftig van de vorige eeuw
Goed, het zal best lekker lezen
Nee, je sjouwt jezelf geen breuk
Ja, het zal naast hip en leuk
Ongetwijfeld duurzaam wezen
Heus, een e-book heeft wel nut
Het signeert alleen zo kut
Dat is pas handig zeg!
Glow-in-the-dark-kittens
Sfeervol en zuiniger
Dan elke LED
Ach, had mijn vrouw maar zo'n
Luminescentiepoes
Dan kon ik ongestoord
Lezen in bed
‘Hoe naar ziel en lichaam staat het?’
vroeg ik aan de bleke Ad.
‘Nou, mijn lichaam heeft – nu gaat het –
danig op zijn ziel gehad’.
ik schenk u, op de valreep, een verklaring
u wordt van hevig lijden deelgenoot
een jaar nog slechts, dan wacht een wisse dood
of op zijn minst een bijna-doodervaring
ziehier de (ingekorte) openbaring:
artrose, jampotglazen, kraaienpoot
een luier, kunstgebit, genadebrood
rollator, staar en wijkende beharing
daar sta je, wankel, één been in je kist
het andere door spataders gekweld
amechtig leunend op je wandelstaf
de levensvreugd voor eeuwig uitgewist
het laatste restje warmte kaltgestellt
je strompelt krakend op de eindstreep af
Ach, wat is goed? En wat is kwaad?
Dat wat je doet? Dat wat je laat?
Goed; jij was voor Goed; jij was tegen
En gaf gehoor En hebt gezwegen
Verliet je schulp: Wou niet strijden:
En hielp die hulp? Dát scheelt lijden!
Even onder Jaap van den Born's duiven schieten met een nieuwe versvorm: twee versjes waarbij de rijmwoorden elkaars tegenstellingen zijn.
ven van enjambemen-
ten valt nog heel vies te-
gen en ik moet erg wen-
nen; ik heb nooit geschre-
ven in die raar gebro-
ken woorden, waar al le-
zend een reeds afgeslo-
ten regel (dacht je) we-
derom begint of lie-
ver doorloopt en dat zon-
der reden, wat me zie-
dend maakt, maar mij gewon-
nen geven doe ik ze-
ker niet, dus ik zal blij-
ven zwoegen, zwaar verbe-
ten, want het domme schrij-
Een versje als doorlopende regel in een cirkel kennen we wel, maar het citkelvers gaat nog iets verder. Niet alleen bestaat het uit één doorlopende zin zonder begin en einde en zijn de strofen in een cirkel geplaatst; ook de regels van de strofen lopen door en het begin van elke regel is het einde van een afgebroken woord aan het slot van de vorige.
Niettemin blijft rijm verplicht en wel abab in driejambige regels.
Toen ik op een exemplaar van Paul Griffin, auteur van meerdere light-versebundels , stiet (of stootte. Of stuitte?) moest ik wel even slikken, maar niets is mij te veel voor jullie, dus ik heb bovenstaand voorbeeld gewrocht.
Nu ga ik even iets drinken.
Nawoord
Zo'n koele dronk doet wonderen en ik herlees verbaasd het bovenstaande:
de strofen staan helemaal niet in een cirkel en circulatie is dan ook een betere vertaling voor circular dan cirkel . Het gaat om het doorlopen: de strofen zijn zo geplaatst dat geen witregel optreedt en ook hier de boel blijft doorgaan.
Bij het tekort aan mannen in het onderwijs
Ze hebben het al menigmaal berouwd,
de mensen die ik mateloos bewonder.
Waarschijnlijk door de ironie eronder
valt mijn verlegen dwepen meestal fout.
Ik presenteer mijn lof vaak dubbelzout
en dat geeft onbedoeld een hoop gedonder.
Vandaag probeer ik het voor één keer zonder,
speciaal voor hen van wie ik zoveel houd.
Jan Boerstoel, Nijhoff, Wilmink, Van het Reve,
Dèr Mouw, De Wijs, Van Wissen & Rawie,
Joop Visser en Van Kooten & De Bie:
wat hebben jullie mij toch veel gegeven.
Het klinkt misschien een tikje overdreven,
maar ik vind jullie beter dan K3.
Doe maar gewoon hoor, Juul
Vroegere majesteit
Nooit heeft het hofprotocol
Haar behaagd
Zie hoe zij hier in de
Groothertoginnenbar
Zeer informeel
Om twee Breezertjes vraagt
Niet afkomstig uit Kijkvoer & Leesgenot, de bundel die iedere liefhebber van light verse inmiddels uiteraard al heeft aangeschaft.
Onze medewerker Jean Pierre Rawie is aan de beterende hand lezen wij vandaag op Tzum waar men het goede nieuws weer uit een ander medium vernam. Goed nieuws in het Dagblad van het Noorden: schrijver Jean Pierre Rawie schrijft over zijn herstel nadat hij begin juli getroffen was door een herseninfarct (of ‘beroerte’ zoals Rawie het zelf liever pleegt te noemen). De dichter denkt dat de beroerte veroorzaakt is door een ongelukkige beweging en weet ook al waar hij die gemaakt heeft. 'Ik houd het erop dat ik het heb opgelopen tijdens mijn noodlottige bezoek aan de Efteling, waar ik doodsangsten heb uitgestaan in de Vogel Rok, al wordt dit door Esther bestreden.' Lees verder op Tzum.
.
Soms laait het vuur te hoog op bij zo’n strand
Ze sprongen met zijn tweeën uit de brand
Dat wild bewegen leidt tot ongelukken
(Zo viel de fles champagne op zijn krant)
***
Dat polsgebaartje met die koude krak!
Hoe haatte ik zijn kookkunst en serveren!
Hij boog voorover, ik keek koel en strak
Mijn vork ging in zijn smakeloze prak
Anagrammen, slinkrijm, acrostichons, enzovoort; het woordspel wordt al eeuwen beoefend door dichters. Een procédé dat tot nu toe aan mijn aandacht was ontsnapt kwam ik tegen in een essay van Tim Love* over de geschiedenis van het woordspel in de poëzie: ‘slenderizing’; afvallen.
Het is me niet helemaal duidelijk of dit een Engelse vinding betreft, zijn voorbeelden (o.a. George Herbert’s slinkrijm dat jullie dinsdag al tegenkwamen) zijn allemaal Engels, maar hij noemt even daarvoor de Franse Oulipo en die acht ik tot alles in staat, hoewel ik het daar niet terugvindt, maar de bedoeling wordt in elk geval helder in zijn voorbeeld:
He went gray, too
guilty to stray,
wanting to graze
on beauty without
needing to pray
Als je uit dit gedicht de letter r verwijdert ontstaat een nieuw gedicht met een andere betekenis.
Dit opent mogelijkheden, maar voor de ware plezierdichter is dit wel een lelijke vorm.
Het lijkt wel poëzie met die enjambementen, metrumloosheid en rare zinsbouw.
In mijn voorbeelden heb ik me gehouden aan de meer fatsoenlijke dichtvoorschriften en de regel in zoverre aangepast, dat een letter alleen dient te verdwijnen uit het rijmwoord.
Als extra uitdaging besloot ik ook de r te nemen, maar het mag natuurlijk elke letter zijn.
Hier lijkt een aardige nieuwe vorm in te zitten. Ik zou zeggen dat het wel een metrum moet bevatten, maar welke is vrij, evenals de lengte en bouw van de strofen.
Ik had hier eerder op moeten stuiten, want dit was een uitgelezen zomer om je hiermee bezig te houden; de ware puzzelaar kan hier nog veel plezier aan beleven.
Fraaie brochures, hoor
Jongerenreisburo
Wees alleen waakzaam
Voor ieder mooi woord
‘Kijk hé, relaxed zeg, een
Megamassagebed
Oh, nee, men doelt op
Een bedevaartsoord’
Blijf toch eens stilstaan, joh!
Tril niet zo vreselijk!
Nou valt die appel
Alweer op de grond!
Hier, nóg een handjevol
Antipaniekpillen
Stribbel niet tegen knaap:
Ópen die mond!
Uit: Weer of geen weer Drs. P & Jaap van den Born
Prachtig, dat regenwoud
Hier ben ik thuis, jawel
Goed, ik ben mens
Maar mijn afkomst is vaag
Kom me niet aan met een
Intelligentietest
Schreeuwen, dat kan ik
En doe ik ook graag
Uit: Weer of geen weer, Drs. P & Jaap van den Born
Glitter en feestgedruis
Heinz die dus Polzer heet
Is tweeënnegentig
Noemt u dat oud?
Hef nu het feestlied aan
Tararaboemdiejee
Trek aan zijn feestneus
De borrel staat koud.