In ieder neusgat zit bij hem een slang
en in het onderlichaam een katheter.
Zijn lichaamstoestand leest men op een meter;
die toestand is stabiel, al veel te lang.
Dit leven dat zich nodeloos laat rekken
is eigenlijk vergeten uit te checken.
Drugs geven bedrieglijk begoocheling
De hersens noteren vertekening
Zien dichters, eenstemmig vergaderend
En zaken diepzinnig benaderend
Voor mensen die niet tot tien kunnen tellen is de haiku een uitkomst.
Ook het Engels kent een aantal versvormen waar alleen lettergrepen geteld hoeven worden en het nut daarvan is niet aantoonbaar. Talen als het Japans en het Keltisch lenen zich hier dan wel voor, maar het is een volstrekt zinledige bezigheid voor ons. Joost Zwagerman maakte zich onsterfelijk belachelijk door in Roeshoofd hemelt ‘sonnetten’ te publiceren zonder metrum, maar met getelde lettergrepen en trots te verklaren dat hij dusdoende heuse vormvaste poëzie had vervaardigd en dat dat veel makkelijker was dan vrije poëzie. Een zekere Adelaide Crapsey bedacht het cinqain, niet verrassend uit vijf regels bestaand met respectievelijk 2,4,6,8,2 lettergrepen. Het is inderdaad crap en schijnt in Amerika tamelijk populair te zijn. Bob Newman maakte het volgende voorbeeld, dat aan het voorbeeld doet denken van Drs. P in Versvormen over de haiku:
Cinquain –
Another form
For syllable counters.
Minimum-effort poetry.
Why not?
Er zijn meer vormen die ik jullie bespaar en ik volsta met de rhopalics die nog een zekere werking van het brein vereisen. De bedoeling is dat elk woord in een regel een lettergreep meer bevat dan de vorige, dat is het.
Of omgekeerd natuurlijk en ook mag je afwisselen; de ene regel een meer, de volgende een minder. Bob Newman maakte deze:
Mastificating fingernails sadly is
A common displacement activity.
Society’s affronted, finding this
A nasty, barbaric proclivity.
Rijm is aan te raden, maar niet verplicht. De lengte is vrij en over metrum wordt niet gesproken.
Dat een zuiver informatieve tekst aanzienlijk opgefleurd kan worden door het te doorspikkelen met grollen en light verse leert ons deze Kluchtalmanak
Heren, uw taalgebruik!
Wilders weer wildeman
En een repliek die niet
Past bij 't métier
Wij leerden vroeger de
Tweetrapsbeleefdheidsnorm:
"Doe eens normaal man,
Meneer de Premier"
Bij de Algemene Politieke Beschouwingen
Poedels, kleuters,
Schepen en een
Tuinman met een
Kettingzaag
Ruim voldoende
Metaforen
Maar de boodschap
Blijft wat vaag
Voor niets: de ouderwetse hagelbuien
Gecompleteerd met schrale oostenwind
Een flinke vorst, waarbij het ijs gaat kruien
Een sneeuwstorm die het oog verblindt
En tegenwind, voor boodschappen per fiets
Maar stel dat u de winter prettig vindt
Met open haard en kaarsen of zoiets
Dan krijgt u mijn versleten wintertruien
Mag U de winter hebben, hoor. Voor niets
*
Bout rimé
Voor niets trotseer ik zware hagelbuien
Het hoofd gebogen in de oostenwind
De kruier die mijn koffer loopt te kruien
Is zonder al die wind al bijna blind
We zoeken in de regen naar mijn fiets
Het is niet vreemd dat ik mijn fiets niet vind
Bij het station? Gestolen of zoiets
De kruier krijgt van mij mijn wintertruien
en ook zijn loon, want hij kruit niet voor niets
*
Men vacanteert welvarend deze tijden
en frequenteert de laterale as,
maar jubelt met 'n vertikaal verblijden,
retour op nostra domus veritas.
Oost west, thuis best
Prinsjesdag
Cijfers weer uitgelekt
Ons rest bordesvertoon
Plus nog de jaarlijkse
Prangende vraag:
Hoe erg voor schut staat het
Aandachtverslindende
Gilde der hoedijdeltuiten
Vandaag
In pomologenkringen heerst usance
Dat malus pumila in hoogstamhout
Haar oir met slechts een luttele distance
Het ondermaanse aardrijk toevertrouwt
(De appel valt niet ver van de boom)
De eloquente schare wint ultiem
Argentum saâmgegaard door mauve zeel.
Silentium, en dat nog anoniem:
Daarvoor valt aurum magnum u ten deel.
(Spreken is zilver, maar zwijgen is goud)
In het huis van de gehangene spreekt men niet van de strop
Bij sans gêne entrevue en conversatie
Wordt eloquentie van de gast verlangd
Au fond is één reflectie uit de gratie:
Het touw waaraan de heer des huizes hangt
In het land der blinden is eenoog koning
Voorbij des equators secluse streken
Waar men gedesequilibreerd bètises eert
En edictaal niet heel nauw wordt gekeken
Daar ligt het rijk waar de cycloop regeert
Hoge ogen gooien
Waardoor moroos de geit loborig staarde
-Geacharneerd tantalisch leeggeslorpen-
Belanden parabolisch op de aarde
De resten, door sjeik Hassan weggeworpen
Een Engels taalspelletje bestaat eruit spreekwoorden op te blazen met pompeus taalgebruik, waarna geraden moet worden wat het oorspronkelijke spreekwoord was, bijvoorbeeld:
"Missiles of ligneous or petrous consistency have the potential of fracturing my osseous structure, but appellations will eternally remain innocuous".
Bedoeld wordt: 'Sticks and stones can hurt my bones, but words can never harm me'.
Dit bracht light-versedichters tot deze vorm, waarvan verschillende voorbeelden te vinden zijn in How to be well-versed in poetry (het Engelse equivalent van Versvormen van Drs. P) van E.O Parrott .
Het opgeblazen spreekwoord bestaat uit een vierregelig versje, rijmschema abab, waarin een spreekwoord omslachtig wordt omschreven. Niet alleen het spreekwoord wordt zo opgeblazen tot grotere proportie, ook het taalgebruik moet dus liefst opgeblazen, gezwollen en pompeus zijn.
Het gebruik van moeilijke woorden wordt toegejuicht.
Zijn passie voor de zee leek wat bekoeld.
Hij zag waar hij ook keek de woeste baren,
en werd na ongeveer drie dagen varen
uit dierenliefde overboord gespoeld.
Vanaf het dek hebben ze nog staan zwaaien,
maar toen was Happy Feet al naar de haaien.
Weer een van de originele krantenadvertenties voor BRIS, getekend en geschreven door Drs. P tijdens zijn werk in Indonesië voor een reclamebureau, begin jaren vijftig van de vorige eeuw
Goed, het zal best lekker lezen
Nee, je sjouwt jezelf geen breuk
Ja, het zal naast hip en leuk
Ongetwijfeld duurzaam wezen
Heus, een e-book heeft wel nut
Het signeert alleen zo kut
Dat is pas handig zeg!
Glow-in-the-dark-kittens
Sfeervol en zuiniger
Dan elke LED
Ach, had mijn vrouw maar zo'n
Luminescentiepoes
Dan kon ik ongestoord
Lezen in bed
‘Hoe naar ziel en lichaam staat het?’
vroeg ik aan de bleke Ad.
‘Nou, mijn lichaam heeft – nu gaat het –
danig op zijn ziel gehad’.
ik schenk u, op de valreep, een verklaring
u wordt van hevig lijden deelgenoot
een jaar nog slechts, dan wacht een wisse dood
of op zijn minst een bijna-doodervaring
ziehier de (ingekorte) openbaring:
artrose, jampotglazen, kraaienpoot
een luier, kunstgebit, genadebrood
rollator, staar en wijkende beharing
daar sta je, wankel, één been in je kist
het andere door spataders gekweld
amechtig leunend op je wandelstaf
de levensvreugd voor eeuwig uitgewist
het laatste restje warmte kaltgestellt
je strompelt krakend op de eindstreep af
Ach, wat is goed? En wat is kwaad?
Dat wat je doet? Dat wat je laat?
Goed; jij was voor Goed; jij was tegen
En gaf gehoor En hebt gezwegen
Verliet je schulp: Wou niet strijden:
En hielp die hulp? Dát scheelt lijden!
Even onder Jaap van den Born's duiven schieten met een nieuwe versvorm: twee versjes waarbij de rijmwoorden elkaars tegenstellingen zijn.
ven van enjambemen-
ten valt nog heel vies te-
gen en ik moet erg wen-
nen; ik heb nooit geschre-
ven in die raar gebro-
ken woorden, waar al le-
zend een reeds afgeslo-
ten regel (dacht je) we-
derom begint of lie-
ver doorloopt en dat zon-
der reden, wat me zie-
dend maakt, maar mij gewon-
nen geven doe ik ze-
ker niet, dus ik zal blij-
ven zwoegen, zwaar verbe-
ten, want het domme schrij-
Een versje als doorlopende regel in een cirkel kennen we wel, maar het citkelvers gaat nog iets verder. Niet alleen bestaat het uit één doorlopende zin zonder begin en einde en zijn de strofen in een cirkel geplaatst; ook de regels van de strofen lopen door en het begin van elke regel is het einde van een afgebroken woord aan het slot van de vorige.
Niettemin blijft rijm verplicht en wel abab in driejambige regels.
Toen ik op een exemplaar van Paul Griffin, auteur van meerdere light-versebundels , stiet (of stootte. Of stuitte?) moest ik wel even slikken, maar niets is mij te veel voor jullie, dus ik heb bovenstaand voorbeeld gewrocht.
Nu ga ik even iets drinken.
Nawoord
Zo'n koele dronk doet wonderen en ik herlees verbaasd het bovenstaande:
de strofen staan helemaal niet in een cirkel en circulatie is dan ook een betere vertaling voor circular dan cirkel . Het gaat om het doorlopen: de strofen zijn zo geplaatst dat geen witregel optreedt en ook hier de boel blijft doorgaan.